ديسمبر 2018


+ بەگوێرەی لێكۆڵینەوەیەك كە لەساڵی 2012 بڵاوكرایەوە، سەیركردنی گیانداری جوان لەكاتی كاركردندا، بەرهەمی مرۆڤ زیاددەكات.

+ 80% ی زیندەوەرانی سەر زەوی، مێرون.

+ بەگوێرەی لێكۆڵینەوەیەك كە ساڵی 2013 بڵاوكرایەوە، كاردانەوەی گیانداران بەرامبەر بە فشاری كۆمەڵایەتی، لەكاردانەوەی مرۆڤ زیاترە.

+ ئەو زیندەوەرەی لەقوڵترین خاڵی گۆی زەویدا دەژی جۆرە كرمێكە كە پێی دەوتریت كرمی شەیتان كە لەقوڵایی 2.2 میل واتە 3600 مەتردا دەژی.

+ چارلز داروین هەر گیاندارێكی دۆزیبێتەوە، خواردویەتی.

+ زاناو هونەرمەندەی ئیتاڵی لیۆ داڤێنشی (1452-1519) واڕاهاتبوو كە لەبازاڕ زیندەوەری لەقەفەزنراوی دەكڕی تەنها بۆ ئەوەی ئازادیان بكات.

+ 70%ی هەموو گیاندارانی دارستان لەپێناو دابینكردنی ژیانیان، پشت بە هەنجیر دەبەستن.

+ یەكەم زیندەوەر كە زانراوە لەڕێگەی دەمەوە میزدەكات، جۆرە كێسەڵێكی چینییە كە پێی دەوتریێت كیسەڵی توێكڵ نەرم.

+ كیشوەری ئەفەریقا، لانكەی گەورەترین و درێژترین زیندەوەری وشكانییە. گەورەترین زیندەوەری وشكانی فیلەو درێژترینیش زەڕافەیە.

+ تائێستا چەند گیاندارێك خۆیان كوشتووە لەوانە سەگ، مانگا، مەڕ، گا.

+ جۆرە بۆقێك و چەند گیاندارێكی تر هەن كە توانای ئەوەیان هەیە بۆ خۆپارستن لەسەرمای زستان، لەو وەرزەدا خۆیان بكەنە ماددەیەكی رەق و دواتر لەبەهاردا دەتوێنەوە

وەرگێڕانی لەئینگلیزییەوە: والی عەلی


فێرخوازی ئازیز : بوونی دڵه‌ڕاوكێ له‌ سنوری ئاسایی خۆیدا سه‌باره‌ت به‌خۆ ئاماده‌كردن بۆ تاقیكردنه‌وه‌كان فاكته‌رێكی باشه‌ و ئه‌مجۆره‌ له‌ دڵه‌ڕاوكێ به‌ دڵه‌ڕاوكێی ئه‌رێنی ده‌ناسرێت، چونكه‌ به‌م هۆیه‌وه‌ تۆی ئازیز په‌رۆش ده‌بیت بۆ كۆششكردن و به‌ده‌ستهێنانی نمره‌ و ئاستی باش تاكو سه‌ركه‌وتن به‌ده‌ست بهێنیت، به‌لاَم هه‌ر كاتێك دڵه‌ڕاوكێ سنوری ئاسایی خۆی تێپه‌ڕێنێت، ئه‌وا ده‌بێته‌ هۆی كه‌ڵك وه‌رنه‌گرتن له‌ تواناكانی خۆت و سوودوه‌رنه‌گرتن له‌و زانیاریانه‌ی له‌كاتی كۆششكردندا به‌ده‌ستت هێناون له‌كاتی تاقیكردنه‌وه‌كاندا. كه‌واته‌ پێویسته‌ بزانیت بۆ دووچاری ئه‌و دڵه‌ڕاوكێ نائاساییه‌ بوویت كه‌ ئه‌و شپرزه‌ییه‌ت بۆ دروست ده‌كه‌ن؟ چۆن خۆت بۆ تاقیكردنه‌وه‌كان ئاماده‌ ده‌كه‌یت تا به ‌بڕوا به‌خۆبوونه‌وه‌ ڕوو بكه‌یته‌ هۆڵی تاقیكردنه‌وه‌ و ئه‌نجامی باش به‌ده‌ست بهێنیت. 

1- ئه‌گه‌ر كۆششكردنی ڕۆژانه‌ت نه‌بێت و ئه‌ركه‌كانت بۆ چه‌ند ڕۆژێك پێش تاقیكردنه‌وه‌كان هه‌ڵبگریت، ئه‌وا دووچاری دڵه‌ڕاوكێی نه‌رێنی ده‌بیت، چونكه‌ كاتێك ده‌ته‌وێ خۆت بۆ تاقیكردنه‌وه‌كان ئاماده‌ بكه‌یت، ده‌بینیت كاتێكی زۆر كه‌مت له‌به‌رده‌ستدایه‌ له‌به‌رامبه‌ر ئه‌ركێكی زۆردا،‌ بۆیه‌ دووچاری شپرزه‌یی ده‌بیت و ترس داتده‌گرێت و مێشكت جه‌نجاڵ و ئاڵۆز و ده‌روونت نائارام ده‌بێت. 

2- ئه‌گه‌ر كاتی به‌جێهێنانی ئه‌رك و كۆششكردنه‌كانت بخه‌یته‌‌ كاتی نووستن، وه‌ك ئه‌وه‌ی (شه‌وانه‌ هه‌تا دره‌نگ ئێشك بگریت و نه‌خه‌ویت) یان (سه‌ره‌تای شه‌و بخه‌ویت و له‌كاتژمێر 2 یان 3 به‌ره‌به‌یان خۆت بێدار بكه‌یته‌وه‌‌ به‌مه‌به‌ستی كۆششكردن) له‌هه‌ردوو باره‌كه‌دا مێشكت ناحه‌وێته‌وه‌و له‌ خه‌وی ته‌واو بێبه‌ش ده‌بیت. ئه‌مه‌ش واده‌كات مێشكت ماندوو ده‌بێت و وه‌ك پێویست نه‌توانیت كۆشش بكه‌یت، به‌وه‌ش دڵه‌ڕاوكێكه‌ت زیاد ده‌كات و بڕوات به‌خۆت كه‌متر ده‌بێته‌وه‌، هه‌روه‌ها له‌مباره‌دا مێشك ناتوانێت له‌كاتی تاقیكردنه‌وه‌كاندا وه‌ك پێویست فه‌رمانه‌كانی خۆی به‌جێبهێنێت وه‌ك (بیركه‌وتنه‌وه‌، ته‌ركیز). 

3- ئه‌گه‌ر ده‌سته‌واژه‌ی خراپ به‌خۆت بده‌یت، به‌خۆت بڵێیت: (ده‌رناچم، ناتوانم سه‌ركه‌وتن به‌ده‌ست بهێنم، ئه‌مساڵ ده‌مێنمه‌وه‌، من ئاستم خراپه‌ و … هتد)، ئه‌وا ده‌بێته‌ هۆی له‌ده‌ستدانی بڕوابوون به‌ خۆت و تواناكانت، ئه‌مه‌ش یه‌كێكه‌ له‌سه‌رچاوه‌كانی دڵه‌ڕاوكێ.
فێرخوازی خۆشه‌ویست: بۆ ئه‌وه‌ی به‌باشترین شێوه‌ كه‌ڵك له‌تواناكانت وه‌ربگریت و به‌باشی بۆ تاقیكردنه‌وه‌كان خۆت ئاماده‌ بكه‌یت، په‌یڕوه‌ی ئه‌م خالاَنه‌ بكه‌:
1- باشتر وایه‌ له‌كاتی كۆششكردندا ته‌ماشای ته‌له‌فزیۆن نه‌كه‌یت و له‌به‌رده‌م كۆمپیوته‌ردا دانه‌نیشیت و مۆبایله‌كه‌ت كوژاوه‌و هێتفۆن له‌گوێ نه‌كه‌یت.
2- هه‌وای ئه‌و ژووره‌ی كۆششی تێدا ده‌كه‌یت باشتر وایه‌ مامناوه‌ند بێت و پله‌ی گه‌رمای به‌رز یان نزم ته‌ركیزت كه‌م ده‌كاته‌وه‌.
3- به‌برسێتی كۆشش مه‌كه‌ و دوای تێربوونی زۆریش ڕاسته‌وخۆ ده‌ست مه‌كه‌ به‌ كۆششكردن، چونكه‌ لانیكه‌م گه‌ده‌ یه‌ك كاژێر كاتی ده‌وێت هه‌تا پرۆسه‌ی هه‌رس ئه‌نجام ده‌دات، هه‌روه‌ها به‌ برسێتی مه‌چۆ بۆ هۆڵی تاقیكردنه‌وه‌.
4- كاته‌كانت ڕێك بخه‌: كاته‌كانت دابه‌ش بكه‌ و به‌به‌رده‌وامی كۆشش مه‌كه‌، له‌ هه‌موو یه‌ك كاژێر كۆششكردندا (10) خوله‌ك پشوو بده‌ و له‌م ماوه‌یه‌دا هه‌وای پاكی ده‌ره‌وه‌ی ژووره‌كه‌ت هه‌ڵمژه‌، ئه‌گه‌ر بڕیاره‌ له‌شه‌و و ڕۆژێكدا (8) كاژێر كۆشش بكه‌یت، ئه‌وا كاته‌كانی كۆششكردنت دابه‌ش بكه‌ به‌سه‌ر سێ به‌شدا (2) كاژێر پێش نیوه‌ڕۆ، (3) كاژێر پاشنیوه‌ڕۆ، (3) كاژێر شه‌وان، ئه‌گه‌ر بڕیاره‌ (8) كاژێر بخه‌ویت، ئه‌وا (8) كاژێر له‌كاتت بۆ ده‌مێنێته‌وه‌ له‌ شه‌و و ڕۆژێكدا هه‌وڵبده‌ به‌ چالاكی جۆراجۆر كه‌ڵكی لێوه‌ربگره‌ وه‌ك (وه‌رزشكردن، به‌سه‌ر كردنه‌وه‌ی په‌یوه‌ندیه‌ كۆمه‌لاَیه‌تیه‌كان، گوێگرتن له‌ موزیك، به‌جێهێنانی ئاره‌زووه‌كانت).
5- گرنگی به‌ نووستن بده‌: مێشكی حه‌واوه‌، گه‌ره‌نتی جێگیربوونی زانیاریه‌كان ده‌دات و له‌كاتی پێویستیشدا ده‌توانێت فه‌رمانه‌كانی خۆی به‌باشی به‌جێبهێنێت، كاتی نووستنت ڕێك بخه‌، هه‌موو شه‌وێك له‌كاتێكی دیاریكراودا بخه‌وه‌، بۆ ئه‌م وه‌رزه‌ نابێت له‌ دوای (12)ی شه‌وه‌وه‌ بمێنیته‌وه‌، شه‌وی تاقیكردنه‌وه‌كانیش ده‌بێت له‌ هه‌موو كاتێكی تر باشتر بخه‌ویت نه‌ك ئه‌و شه‌وه‌ ئێشك بگریت بۆ كۆششكردن.
6- دانیشتنت بۆ كۆششكردن ده‌بێت شێوازێك بێت جه‌سته‌ت حه‌واوه‌ بێت، هه‌ندێ جۆری دانیشتن یان ڕاكشان هه‌یه‌ ماسولكه‌كانی ملت ئازار ده‌ده‌ن، ئه‌مه‌ش ڕه‌نگه‌ ببێته‌ هۆی سه‌رئێشه‌، دووری نێوان چاوه‌كانت و كتێبه‌كه‌ت ده‌بێت (30) سم بێت.
7- زاڵبه‌ به‌سه‌ر بیركردنه‌وه‌ و ده‌سته‌واژه‌ خراپ به‌خۆدان، پێچه‌وانه‌ی ئه‌مانه‌ ده‌سته‌واژه‌ به‌خۆت بده‌، به‌خۆت بڵێ: (ده‌توانم سه‌ركه‌وتن به‌ده‌ستبهێنم، به‌ئامانجه‌كانی خۆم ده‌گه‌م، كه‌سه‌ سه‌ركه‌وتووه‌كان له‌ من زیاتر نین، … هتد).
8- یه‌كێك له‌بۆچوونه‌ هه‌ڵه‌كان ئه‌وه‌یه‌ كه‌ فێرخواز وا ده‌زانێت ئه‌و زانیاریانه‌ی به‌ده‌ستی هێناون له‌كاتی تاقیكردنه‌وه‌دا بیری ناكه‌وێته‌وه‌، ئه‌م بۆچوونه‌ هه‌ڵه‌یه‌، چونكه‌ هه‌موو مرۆڤێك توانای بیركه‌وتنه‌وه‌ و به‌ده‌ستهێنانه‌وه‌ی ئه‌و زانیاریانه‌ی هه‌یه‌ كه‌ له‌مێشكیدا پارێزراون، ئه‌گه‌ر له‌بارێكی ده‌روونی ئارامدا بێت و مێشكی تێر خه‌و بووبێت و گه‌ده‌یشی خاڵی نه‌بێت.
9- كاتێك له‌ماڵه‌وه‌ به‌ره‌و هۆڵی تاقیكردنه‌وه‌كان به‌ڕێده‌كه‌ویت (كتێب و په‌ڕاو و مه‌لزه‌مه‌)ی ئه‌و وانه‌یه‌ له‌گه‌ڵ خۆتدا مه‌به‌ بۆ خوێندنگه‌، چونكه‌ چاوخشاندنه‌وه‌ی پێش تاقیكردنه‌وه‌كان و پرسیاركردن له‌هاوڕێكانت ده‌رباره‌ی بابه‌ته‌كان جه‌نجاڵی و شپرزه‌یت بۆ دروست ده‌كه‌ن.
10- كاتێك له‌هۆڵی تاقیكردنه‌وه‌دا پرسیاره‌كان دابه‌ش ده‌كرێت، خۆت جه‌نجاڵ مه‌كه‌، به‌هێمنی پرسیاره‌كان بخوێنه‌ره‌وه‌، پاشان ده‌ستبكه‌ به‌ وه‌لاَمدانه‌وه‌ی ئه‌و پرسیارانه‌ی لات ئاسانن، ئینجا بچۆره‌ سه‌ر ئه‌و پرسیارانه‌ی بیركردنه‌وه‌ یان كاتی زیاتری ده‌وێت، دوو وه‌لاَمی دژیه‌ك بۆ یه‌ك پرسیار مه‌نووسه‌، ڕه‌چاوی كات بكه‌، كاتێك فێرخوازێك زوو ده‌چێته‌ ده‌ره‌وه‌ وا مه‌زانه‌ ئه‌و زیره‌كتره‌، بۆیه‌ تۆ ته‌ركیز بخه‌ره‌ سه‌ر خۆت و وه‌لاَمه‌كانت و گوێ به‌ده‌وروبه‌ر مه‌ده‌، هه‌ركاتێك نائارام بوویت، به‌لوت هه‌ناسه‌یه‌كی قووڵ هه‌ڵمژه‌ و ماوه‌ی (10) چركه‌ هه‌ناسه‌كه‌ت ڕابگره‌ و پاشان به‌ ده‌م هه‌ناسه‌كه‌ت بده‌ره‌وه‌، به‌م پرۆسه‌یه‌ ئارام ده‌بیته‌وه‌. 
دەروونناس – سامان سیوەیلی

کۆمەڵەی خۆراکی ئەڵمانی دەڵێ چەوریی خوارووی سک لە ریزی چەورییە "پێداگر"ەکان دادەنرێ، چونکە بە ئاسانی دانابەزێت و ناتوێتەوە، لە هەمانکاتدا مەترسیی تووشبوون بە شەکرە و نەخۆشییەکانی دڵ زیاددەکات.

کۆمەڵەکە دەڵێ هۆکارێکی سەرەکیی چەوریی ورگ لایەنی دەروونییە، وەکوو دڵەراوکێ و خەمۆکی. هەروەها کەمخەویش هۆکارێکی سەرەکییە. چونکە ئەم هۆکارانە هانی زۆربوونی هۆرمۆنی کۆرتیزۆڵ دەدەن، کە پاڵنەرێکی کۆبوونەوەی چەورییە لە جەستەدا.

بۆیە رێنمایی خەڵکی دەکات تەکنیکەکانی خاوبوونەوە ئەنجامبدەن، وەکوو یۆگا و هاوشێوەکانی. هەروەها شەوانە 6-8 کاژێر خەوی ئارامیان هەبێت.

هەروەها پێویستە پێڕەوی رێجیمێکی خۆراکیی تەندروستانە بکرێ، وەکوو زۆر خواردنی سەوزەکان و میوە کەم شەکرەکان و بەرهەمەکانی دانەوێڵە توێکڵدارەکان و کەمخواردنی چەوری، شەکر و فاستفوود.

هەروەها بە نەریتکردنی وەرزشی رۆژانە و جموجووڵ و چالاکیی جۆراوجۆر، چونکە ئەمانە پرۆسەی زیندەپاڵ و سووتاندنی چەورییەکان تاودەدەن.

ئ: سەروەر سالار

بەپێی لێكۆڵینەوەیەكی ئەمریكی %55 ی پێكهاتەی سوراوی لێو بریتیە لە قوڕقوشم و ئەمەش مەترسی دەخاتە سەر تەندروستی عەقڵی ژنان و لەوانەیە ئاستی زیرەكی وتوانای فێربوونی خانمان كەمبكاتەوە. 

لێكۆڵینەوەكە بەرهەمەكانی 22 كۆمپانیای گەورەی بواری جوانكاری جیهانی لەخۆگرتووە، و لەئەنجامدا دەركەوتووە بەرهەمەكانی 12 كۆمپانیا قوڕقوشمی تێدا بەكاردەهێنرێت و لەسوراوی لێودا بەرزترین ئاستی قوڕقوشمی زیانبەخش بەكاردەهێنرێت كە ئەویش 3.22 بەشە لەملیۆنێكدا. هاوكات د. شۆن بالفری، بەڕێوەبەری بەرنامەی قەدەغەكردنی ژەهراویبوون بە قوڕقوشم لە شاری بۆستۆنی ئەمریكا، هۆشداریدا بەركەوتنی قوڕقوشم ئەگەر بە ئاستی نزمیش بێت مەترسی تەندروستی گەورەی لێدەكەوێتەوە بەتایبەتی تەندروستی عەقڵی مرۆڤ. 
لەلایەكی ترەوە بەگوێرەی لێكۆڵینەوەیەكی ئەمریكی تر، كە گۆڤاری (ساینس) بڵاویكردۆتەوە، كەڵەكەبوونی قوڕقوشم لە خوێندا بۆتەهۆی دواكەوتنی بەرچاو لە تواناكانی مێشكی ئەو ئافرەتانەی تەمەنی 55 ساڵیان تێپەڕاندووە بەتایبەتی یادەوەریی و توانای تێگەیشتن و وەرگرتن. 

هاوكات چالاكوانێكی ژن بێزاری خۆی لە لێكۆڵینەوەكە دەربڕیوە و ئاماژەیكردووە بەوەی ڕەنگە بەشێك لەڕاستی تێدابێت و زۆربەی بەرهەمەكانی جوانكاری چەندین ماددەی كیمیایی تێدابەكاردەهێنرێت، و ڕونیكردۆتەوە سوراوی لێو زیاتر لە 100 ساڵە بەكاردەهێنرێت و ژنان بەدەگمەن بەو هۆیەوە تووشی نەخۆشی عەقڵی بونەتەوە و هۆكاری نەخۆشیە عەقڵیەكانی بۆ خواردنی خواردەمەنی لەقوتونراو-كە قوڕقوشم وەكو مادەی پارێزكار تێیاندا بەكاردەهێنرێت- و پیسبوونی ئاوهەوا و ئەنجامنەدانی وەرزش دەگەڕێتەوه ئەو چالاكوانە جەختیكردۆتەوە پێویستە خانمان بەرهەمی كاركە جیهانیەكان بەكاربهێنن و هۆشداریداوە هەتا سوراوەكانیان بە تەواوی نەسڕنەوە خواردن نەخۆن. 
ــــــــــ 
س: راديوی نه‌وا 


مولحید ئەڵێت : ئایا من تاوانم چیە کە بڕوا بە خودا ناهێنم و ستەم و کاری خراپە ئەکەم لەکاتێکدا خودا خۆی لە ئەزەلەوە ئەوەی نووسیوە لە قەدەری مندا ؟
وەڵام لەدوو خالدا :
١- سەرەتا پێویستە بزانین لە لۆجیکدا ڕێسایەك هەیە ئــەڵێت :
[[ هەرگیز بە سیفەتی زانست ناتوانین کاریگەری لە ماددە بکەین ]]
واتە من کە زانستی ئەوەم هەیە شەقێك لەو پەرداخە بدەم ئاوەکەی ناوی ئەڕژێت ! ئایا تەنها بەو زانستەی کە هەمە ئاوەکەی ڕژا ؟ یان ئەبێ بە کرداری و عەمەلی شەقێکی لێ بدەم ئەوجا ئاوەکەی ئەڕژێت ؟
بەهەمان شێوە کاتێك خودای باڵا دەست ئەو زانستەی هەیە کەوا من بەیانی ئۆتۆمبێلێك ئەکرم و بە عەقڵە ئازادەکەی خۆم بڕیارم داوە ، ئایا خودا زۆری لێ کردم و هانی دام و مەلائیکەتی بۆ ناردم تا ئەم ئۆتۆمبێلە بکرم ؟ بێگومان نەخێر ، بەڵکو تەنها خوای گەورە ئەو [ زانست] ـەی هەبوو کە ئەیکڕم ، واتە زۆری لێ نەکردم .
ئینجا لەوحی مەحفوزیش [ اللــوح المحفوظ ] هەموو ئەو زانستەی خوای گەورەی تیایە کە خوای گەورە ئەزانێت لە ڕابردوو چی ڕوویداوە و لە داهاتووش چی ڕووئەدات ، بەلام ئەم زانستە نابێتە هۆی ئەوەی کار لەمن بکات و من بکات بە کافر ! یان تۆ بکات بە موسڵمان ! ئەسلەن ئێمە هەر نازانین چیمان بۆ نوسراوە لە لوح المحفوظ !!
وە خودای گەورە عەقڵێکی ئازادی بەئێمە داوە بۆیە قسەمان لەگەڵ ئەکات و پێغەمبەران ئەنێرێت بۆ ئەوەی ئەو عەقڵە ئازادە شتێك نەکات پەشیمانی دونیا و قیامەتی لەدوا بێت .
بەلام لێرەدا ئەبێ بزانین مەلائیکەت عەقڵی ئازاد نیە !! بەڵکو تەنها گوێرایەلی ئەکات و سەرپێچی ناکات !
کەواتە تۆ ئازادی چی هەڵدەبژێری لە ژیان بەلام خودا [ زانست ] ی ئەوەی هەیە کەوا لە کۆتاییدا تۆ چی ئەکەی نەوەك زۆرت لێ بکات .
با نموونەیەکی سادە بهێنمەوە :
ئەگەر تۆپێکت هێنا و هەڵتدایە ئاسمان دوای ئەوەی بەرز بوویەوە بۆ کوێ ئەروات ؟
بێگومان دەگەڕێتەوە سەر زەوی !! ئایا تۆ زۆرت لێ کرد بێتەوە سەر زەوی ؟ چویتە ئاسمان و پاڵی بدەی تا بێتەوە سەر زەوی ؟ یان بەخۆی هاتەوە سەر زەوی ؟
کەواتە تۆ تەنها زانستی ئەوەت هەبوو کەوا ئەم تۆپە دێتەوە سەر زەوی نەوەك لەسەرت فەرز کردبێت بێتەوە سەر زەوی بەڵکو تۆپەکە لە ئاسمان ئازاد بوو خۆ ئەیتوانی نەیەتەوە سەر زەوی بەڵام دڵنیابووی کە ئەگەڕێـتەوە سەر زەوی و پێشەکی ئەو زانستەت هەبوو .
یاخود تۆ ئەزانی بەیانی سەعات 5:01 خولەك خۆر هەڵدێت ! ئایا تۆ زۆرت لە خۆر کردووە بۆ ئەوەی لەو کاتە هەڵبێت ؟ یاخود تەنها تۆ زانستێکی پێشوەختەت هەبوو بۆ ڕووداوەکان . 
٢- ئەو کەسەی پرسیارەکەی کردووە هەر خۆی ئەتوانێ لە ماوەی کەمتر لە خولەکێك خۆی بە درۆ بخاتەوە ! چۆن ؟
ئەو ئەڵێت خودا ڕیگرە لەوەی من موسڵمان بم و هیدایەت بدرێم چونکە لە لوح المحفوظ هەموو شتێك نوسراوە !
باشە ئەو کەسەی ئەو جۆرە پرسیارانە ئەکات با هەر ئێستا بچێت دەستنوێژێك هەڵبگرێت و ڕووی بکاتە قیبلە و بڵێت : ( أشهد أن لا إله إلا الله و أشهد أن محمدا رسول الله )
ئایا هیچ کەسێك ڕیگرە لەوەی ئەو کارە بکات و موسڵمان بێت ؟
ئینجا با دوو ڕکات نوێژی تەوبەش بکات .. ئەگەر مەلائیکەتێك لە ئاسمانەوە دابەزی و پێی وت کاکە ئەوە تۆ چی ئەکەیت ؟ بۆچی تۆ پێچەوانەی قەدەری خودا ئەکەیت خۆ لە لوح المحفوظ نوسراوە کە تۆ ئەبێ کافر بیت بۆچی موسڵمان بوویت ؟
ئەگەر ئەمە ڕوویدا ئەوکات ئێوەش حەقی خۆتانە ئەو ڕەخنەیە بگرن .
واتە عەقڵی مرۆڤ ئازادە و خودای گەورە بەهیچ شێوەیەك تەداخول ناکات و بەزۆر بیکاتە موسڵمان یان کافر ! بەڵکو ئەمە لەدەست خۆمانە و تەنها ئەوەیە خودا عيلم و زانستی بەوەهە هەیە لە کۆتاییدا ئێمە چی هەڵدەبژێرین نەوەك ئەو بۆمان هەڵبژێرێ . 

نووسين : کارزان زانست خواز


که‌س نیه‌ له‌ ئێمه‌ به‌ڕێکه‌وتیش بێت دووچاری که‌سێکی له‌خۆبایی نه‌بووبێت له‌ژیانیدا، ئافره‌تێک که‌ هێنده‌ به‌ جوانیه‌که‌یه‌وه‌ ده‌نازێت که‌ منه‌ت به‌سه‌ر ئه‌و زه‌ویەدا ده‌کات کاتێک به‌سه‌ریدا هه‌نگاو ده‌نێت، یاخود سه‌رمایه‌دارێک (به‌تایبه‌تی ئه‌گه‌ر تازه‌ پیاکه‌وتوو بێت) که‌وا ده‌زانێت پاره‌ هه‌ڵچنراوه‌کانی ئه‌و په‌یژه‌ به‌رزانه‌یه‌ که‌ ئه‌می گه‌یاندۆته‌ به‌رزیه‌کی ئه‌وتۆ که‌ هه‌موو خه‌ڵکی له‌خوار خۆیه‌وه‌ ده‌بینێت، نووسه‌رێک، ئه‌ستێره‌یه‌کی بواری هونه‌ر، به‌ده‌ستهێنه‌ری بڕوانامه‌یه‌کی به‌رز، هه‌ڵسوڕاوێکی دیاری کۆمه‌ڵگه‌، ڕاگه‌یاندکارێکی ده‌رکه‌وتوو و هه‌ڵکه‌وتوو، خاوه‌ن پۆستێکی ئیداری یان حزبی باڵا و ... تد. ئه‌مجۆرانه‌ دوای ئه‌وه‌ی ناو و ناوبانگی خۆیان ده‌بیستنه‌وه‌ یاخود هه‌ستده‌که‌ن خه‌ڵکانێک سه‌رسامیانن، ئیدی ئه‌وانه‌ی که‌ له‌خۆیان باییده‌بن هه‌ڵسوکه‌وت و تێڕوانینیان بۆ ژیان و خۆیان و خه‌ڵکی به‌ئه‌ندازه‌یه‌ک ده‌گۆڕێت که‌ خۆیان زۆر به‌به‌رزتر و ژیرتر و جوانتر و چاکتر ده‌بینن و هه‌میشه‌ وه‌ک ئه‌وه‌ی له‌ به‌رزاییه‌که‌ی زۆر به‌رزه‌وه‌ له‌ خه‌ڵکی بڕوانن خه‌ڵکی به‌ بچوکتر له‌خۆیان ده‌بینن، بیروڕاکانی ئه‌وانی دیکه‌یان لا بێبایه‌خه‌ و پێیان وایه‌ هه‌موو شتێکی خۆیان له‌سه‌روو هه‌موو شتێکی ئه‌وانی دیکه‌وه‌یه‌. 

که‌سه‌ له‌خۆباییه‌کان که‌سانی خۆشه‌ویست نین له‌ناو کۆمه‌ڵگه‌دا و هه‌میشه‌ ده‌که‌ونه‌ به‌ر ڕه‌خنه‌ و تیر و توانجی ئه‌و که‌سانه‌ی مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵ ده‌که‌ن، یاخود ناچارن مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵ بکه‌ن. 

ڕێکه‌وتووه‌ حوکمی له‌خۆباییبوون دراوه‌ به‌سه‌ر که‌سێکدا، به‌ڵام دوای ئه‌وه‌ی لێی نزیک ده‌بینه‌وه‌ و مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵ ده‌که‌ین بۆمان ده‌رده‌که‌وێت که‌ ئه‌و که‌سه‌ له‌خۆبایی نیه‌ و ئێمه‌ له‌ حوکمه‌که‌ماندا هه‌ڵه‌بووین. 

به‌مه‌به‌ستی ئاشنابوونمان به‌م‌ چه‌مکه‌ و مه‌ودا ده‌روونی و کۆمه‌ڵایه‌تی و که‌سێتییه‌کانی که‌سی له‌خۆبایی، گرنگه‌ له‌ چه‌ند وێستگه‌یه‌ک هه‌ڵوه‌سته‌ بکه‌ین.

خه‌سڵه‌ته‌کانی که‌سی له‌ خۆبایی: 

بۆ ئه‌وه‌ی تێگه‌یشتنێکی دروستمان ده‌رباره‌ی که‌سێتی که‌سی له‌خۆبایی هه‌بێت، گرنگه‌ له‌ خه‌سڵه‌ته‌کانی که‌سی له‌خۆبایی بگه‌ین و ئاشنابین پێیان:
1- که‌سی له‌خۆبایی هه‌ست به‌ مه‌زنی خۆی ده‌کات و پێی وایه‌ ئه‌م گه‌ردوونه‌ له‌به‌رخاتری ئه‌و دروستبووه‌.
2- که‌سی له‌خۆبایی پێی وایه‌ هیچ که‌موکوڕیه‌کی نیه‌ و له‌ باری که‌ماڵدایه‌.
3- که‌سی له‌خۆبایی هیچ قسه‌یه‌ک په‌سه‌ند ناکات که‌ له‌گه‌ڵیدا ده‌کرێت و پێی وایه‌ هه‌موو ڕاستیه‌کان لای خۆیه‌تی به‌ته‌نها.
4- که‌سی له‌خۆبایی خۆپه‌رسته‌ و به‌رده‌وام چاوی له‌ که‌ڵک وه‌رگرتنه‌ له‌ که‌سانی تر و خۆی هیچ نابه‌خشێت، ته‌نها به‌بوونی به‌رژه‌وه‌ندیه‌ک له‌وانی تر نزیک ده‌بێته‌وه‌.
5- هه‌میشه‌ چاوه‌ڕوانی ئه‌وه‌ی ده‌بێت له‌وانی دیکه‌ که‌ یارمه‌تی بده‌ن و له‌گه‌ڵیدا بوه‌ستن له‌کاتی پێویستدا.
6- که‌سی له‌خۆبایی به‌رده‌وام ئه‌و مافه‌ به‌خۆی ده‌دات که‌ هه‌ڵبچێت و هه‌ڵبشاخێت به‌ڕووی ئه‌وانی تردا و هه‌ستیان بریندار بکات و گوێ به‌هه‌ست و شکۆی ئه‌وانی تر نه‌دات.
7- که‌سی له‌خۆبایی زوو شتی له‌بیر ده‌چێته‌وه‌ و زوو هه‌ڵده‌چێت و توانای کۆنترۆڵ کردنی خودی خۆی نیه‌.
8- که‌سی له‌خۆبایی ته‌نها له‌کاتێکدا گوێ بۆ که‌سانی تر ده‌گرێت ئه‌گه‌ر به‌رژه‌وه‌ندیه‌که‌ی هه‌بێت له‌گه‌ڵیاندا، ده‌نا هیچ گوێ به‌ بیروبۆچوونی ئه‌وانی تر نادات و به‌بێ نرخ سه‌یری که‌سانی تر و ده‌ستکه‌وت و بیروبۆچوونه‌کانیان ده‌کات.

له‌نێوان بڕوابه‌خۆبوون و له‌خۆباییبووندا:
وته‌یه‌ک هه‌یه‌ ده‌ڵێت: (له‌نێوان بڕوابه‌خۆبوون و له‌خۆباییبووندا تاڵه‌ موویه‌ک هه‌یه‌).
ئه‌گه‌ر بڕوابه‌خۆبوون تێڕوانێکی پۆزه‌تیڤانه‌ بێت به‌رامبه‌ر خود و تواناکانی خۆمان و مامه‌ڵه‌یه‌کی دروست بێت بۆ ئه‌و هه‌نگاوانه‌ی هه‌ڵیانده‌هێنین له‌ ئه‌نجامدانی کار و به‌دیهێنانی ئامانج و خه‌ونه‌کانماندا، به‌ڵام له‌خۆباییبوون خۆبه‌زلزانین و خۆ به‌ مه‌زن زانین و وه‌همی گه‌یشتن به‌ که‌ماڵه‌، به‌جۆرێکی تر ده‌توانین بڵێین له‌ باوه‌ڕ به‌خۆبوو شانازی به‌و توانا و خاڵه‌ پۆزه‌تیڤانه‌ی ژیانییه‌وه‌ ده‌کات که‌ هه‌یه‌تی و له‌ئه‌نجامی (سه‌رکه‌وتنی یه‌ک له‌دوای یه‌ک و توانای بڕینی ئاسته‌نگ و سه‌ختیه‌کانی ژیانی و دانایی له‌ مامه‌ڵه‌کردندا) ئه‌و تێڕوانینه‌ پۆزه‌تڤانه‌ بۆ خود دروست ده‌بێت، واته‌ ڕێز دانانێکی واقعیانه‌یه‌ بۆ توانسته‌کانی خود، به‌ڵام که‌سی له‌خۆبایی ڕێزگرتنه‌که‌ی ناواقعیانه‌یه‌ یاخود ڕێز له‌ تواناکانی خۆی ناگرێت وه‌ک ئه‌وه‌ی که‌ هه‌یه‌تی. له‌خۆباییبوون سه‌رسامبوونێکی به‌هێزه‌ به‌ خود و توانا یان به‌هره‌ یان لێهاتووییه‌کی دیاریکراوی که‌سه‌ له‌خۆباییه‌که‌. 

هه‌ربۆیه‌ ئه‌و که‌سانه‌ی باوه‌ڕیان به‌خۆیان هه‌یه‌ ئه‌گه‌ر زێده‌ڕۆیی بکه‌ن له‌ ڕێزگرتن له‌ تواناکانی خۆیان و پێیان وابێت ده‌توانن هه‌موو شتێک بکه‌ن و هه‌رچیان بوێت سه‌رکه‌وتوو ده‌بن تیایدا ئه‌وا ئه‌گه‌ر زۆره‌ له‌حاڵه‌تی له‌خۆباییبوون نزیک ببنه‌وه‌ و بکه‌ونه‌ خانه‌ی ئه‌و حاڵه‌ته‌ نائاساییه‌وه‌. 

ئه‌گه‌ر هه‌موو که‌سێک مافی ئه‌وه‌ی هه‌بێت شانازی به‌ ده‌ستکه‌وت و خاڵه‌ به‌هێز و تواناکانی خۆیه‌وه‌ بکات و له‌ خودی خۆی ڕه‌زامه‌ند بێت، به‌ڵام کاتێک زێده‌ڕۆیی له‌م شانازی کردن و ڕه‌زامه‌ندیه‌ به‌رامبه‌ر خود کرا ئه‌وا وه‌ک ئه‌وه‌ وایه‌ که‌سه‌که‌ به‌رده‌وام فوو به‌ خودی خۆیدا بکات، ئه‌و کاته‌ هه‌رچه‌نده‌ له‌ تێڕوانینی خۆیدا خۆی به‌ باڵاتر و به‌رزتر ببینێت، به‌ڵام له‌ تێڕوانینی خه‌ڵکدا بچوک و گرنگنه چونکه‌ ئه‌و قه‌واره‌ وه‌همیه‌ی که‌سه‌ له‌خۆباییه‌که‌ بۆ خۆی داناوه‌ ته‌نها له‌ دیدی خۆیه‌وه‌ ئه‌و قه‌واره‌یه‌ بوونی هه‌یه‌ و ده‌وروبه‌ره‌که‌ی قه‌واره‌ ڕاسته‌قینه‌که‌ی ده‌زانن چۆنه‌ و چه‌نده‌‌.

که‌سی له‌خۆبایی و ده‌وروبه‌ر:
هه‌روه‌ک ئاماژه‌مان پێدا که‌سی له‌خۆبایی په‌سه‌ند و خۆشه‌ویست نیه‌ له‌ناو خه‌ڵکیدا، خه‌ڵکی به‌گشتی حه‌ز به‌ تێکه‌ڵی و مامه‌ڵه‌کردنی که‌سانی له‌خۆبایی ناکه‌ن مه‌گه‌ر ناچاربن. 

که‌سه‌ له‌خۆباییه‌کان هه‌میشه‌ که‌ڵک له‌ که‌سانی ده‌روون لاواز و که‌سێتی لاواز ده‌بینن، چونکه‌ ئه‌م که‌سه‌ لاواز و هیچ له‌بارنه‌بووانه‌ ‌به‌رده‌وام به‌ شان و باڵای ئه‌واندا هه‌ڵده‌ده‌ن و هێنده‌ی تر هه‌ست به‌ مه‌زنایه‌تی لای که‌سه‌ له‌خۆباییبووه‌کان تۆختر ده‌که‌نه‌وه‌ و پاڵنه‌ره‌کانیان به‌م ئاڕاسته‌یه‌دا تێر ده‌که‌ن. که‌سه‌ له‌خۆباییبووه‌کان به‌رده‌وام حه‌ز به‌ مامه‌ڵه‌کردنی ئه‌و جۆره‌ که‌سانه‌ ده‌که‌ن، چونکه‌ خۆیان به‌سه‌ر ئه‌و لاواز و بوده‌ڵانه‌دا باده‌ده‌ن و ئه‌وانیش به‌چاوی که‌سانی مه‌زن و که‌م وێنه‌ و هه‌ڵکه‌وتوو لێیان ده‌ڕوانن.، هه‌ربۆیه‌ که‌سی له‌خۆبایی خۆی به‌دوور ده‌گرێت له‌و په‌یوه‌ندی و هه‌ڵوێسته‌ کۆمه‌ڵایه‌تیانه‌ی ڕووبه‌ڕووی ڕه‌خنه‌یان ده‌کاته‌وه‌ یاخود وه‌ک که‌سێکی نه‌خۆش لێی ده‌ڕوانێت نه‌ک که‌سێکی مه‌زن. 

که‌سه‌ له‌خۆباییه‌کان جیهانێکی تایبه‌ت به‌خۆیان هه‌یه‌ و هه‌میشه‌ دووچاری به‌رکه‌وتن ده‌بێته‌وه‌ له‌گه‌ڵ جیهانه‌که‌ی ده‌ره‌وه‌ی خۆیدا، به‌مهۆیه‌وه‌ به‌رده‌وام هه‌وڵی دروستکردنی ئه‌و که‌شانه‌ ده‌دات که‌ به‌جیهانه‌که‌ی خۆی نزیکه‌ و هه‌وڵی دروستکردنی په‌یوه‌ندی کۆمه‌ڵایه‌تی له‌گه‌ڵ ئه‌و کاره‌کته‌رانه‌دا ده‌دات که‌ ڕۆڵ ده‌گێڕن له‌و جیهانه‌ تایبه‌ته‌ی ئه‌ودا.
که‌سی له‌خۆبایی ناتوانێت له‌گه‌ڵ که‌سانی له‌خۆبایی هاوشێوه‌ی خۆیدا هه‌ڵبکات و بگونجێت، چونکه‌ هه‌ریه‌که‌ له‌م له‌خۆباییانه‌ پێی وایه‌ خۆی له‌سه‌روو هه‌موو مرۆڤایه‌تیه‌وه‌یه‌. 

خاکیبوون پێچه‌وانه‌ی له‌خۆباییبوونه‌، بۆیه‌ هه‌میشه‌ که‌سه‌ خاکیه‌کان ڕۆح سووکتر و خۆشه‌ویستترن له‌لای ده‌وروبه‌ر و ئاماده‌ی قوربانی به‌خشین و ڕه‌چاوی به‌رژه‌وه‌ندی گشتی ده‌که‌ن و زیاتر ده‌توانن واقعیبن. 

دوا وته‌:
(ئه‌ی مرۆڤه‌ له‌خۆباییه‌کان، ئێوه‌ چه‌نده‌ ئه‌وانی تر به‌بچوک ده‌بینن دڵنیابن ئه‌وانی تر ئێوه‌ به‌بچوکتر ده‌بینن، له‌خۆباییبوون وه‌ره‌می عه‌قڵ و ده‌روون و ڕه‌فتاره‌، هه‌ڵاوسانی تێڕوانینه‌ بۆ خود، ئێوه‌ ناتوانن به‌خته‌وه‌ر بن چونکه‌ ناتوانن وه‌ک مرۆڤێکی ئاسایی ژیان بکه‌ن، مرۆڤی ژیر و ده‌رووندروست نه‌ پله‌ و پایه‌ و پۆست، نه‌ده‌سه‌ڵات و سه‌روه‌ت و سامان، نه‌ ده‌ستکه‌وت و نه‌ توانا و نه‌ به‌رهه‌مه‌کانی، دووچاری له‌خۆباییبوونی ناکات، ئه‌وه‌ که‌سه‌ نه‌خۆشه‌کانن دووچاری ئه‌م ئافاته‌ ده‌بنه‌وه‌، دواجاریش نه‌ک له‌به‌رده‌می وه‌یشوومه‌یه‌کدا به‌ڵکو له‌به‌رده‌می ئه‌و میکرۆبه‌ی که‌ به‌چاو مرۆڤ نابینرێت چۆک داده‌ن و پووچێتی خۆیان بۆ ده‌رده‌که‌وێت) 

ده‌روونناس سامان سیوه‌یلی 


بریتی یە لە بڵاو بوونەوەو نەمانی خەپلەی ئیسفەنجی نێوان بڕبڕەکان کە بە زۆری لە نێوان بڕبڕەی بێنجەم و خەپلەی دوای ئەودا ڕوودەدات یا خوود لە نێوان ھەردوو بڕبڕەیەکی تردا.

بێنج ھۆکاری سەرەکی تووش بوونی ئینزلاق !

١- تێکجوونی ئەندازەیی خەبلەکە وا دەکات بڕبڕەکە بەرەو بێشەوە بڕوات ئەمە زیاتر لە ئافرەتی دووکیان دا ڕوودەدات

٢- تێکجوون لە لێواری خەبلەکاندا ئەمەش دەبێتە ھۆی ھەڵوەشانی خەبلەکە ئەمە زیاتر لە کەسانی وەرزشکاردا ڕوودەدات

٣- تێکجوون و جیابوونەوەی بەشەکانی خەبلەی نێوان بڕبڕەکە ئەمەش بەھۆی بەتەمەن داجوونەوە

٤- بەرکەوتنێکی بەھێز کە بەر بڕبڕەکان دەکەوێت و کاردەکاتە سەر بڕبڕەو خەبلەکان

٥- ھۆکاری نەخۆشی ئێسک وەک شێرپەنجەی ئێسک و کەمی کالسیۆم و فیتامین (دی)

نیشانەکانی ئینزلاق ؟

* ئازار لەبەشی بشتەوەدا لە نیشانە ھەرە باوەکانە

* کاتێک نەخۆش بۆ ماوەیەکی زۆر لەسەر پێ دەبێت وا ھەست دەکات ئازارەکە بەرەو خوارەوە دەجێت و ئەمەش بەھۆی ئازاری زۆر لەسەر بڕبڕەکان

جارەسەر ئینزلاق ؟
بە خۆشحاڵیەوە لە زۆربەی کاتدا بێویست بە نەشتەرکەری ناکات بەڵکو تەنیا نەخۆش دەتوانێت بە بشوودان بۆ ماوەیەکی زۆر ،کەم کردنەوەی جەمانەوەو دەست نەدانە شتی قورس بەرەو باشتر بوون بجێت
خواردنی شیر و بەرھەکانی سوود دەگەیەنێت بە نەخۆشەکە

بەھێزکردن و جالاک کردنەوەی ماسوولکەکانی سک یارمەتی ئاسایی بوونەوەی ئەندازەی دڕکە بەتک و بڕبڕەکان دەدات

ئەوانەی ئازاریان زۆرە دەرمانی ئازار شکێن وەک (مۆبیک) ودزە ھەوەکان سوودی بۆیان ھەیە،بەڵام ئەکەر ئازارەکە زۆر بەھێز بوو کواسترایەوە بۆ بەشەکانی خوارەوە ئەوا دەرزی کۆرتیزۆن بە ڕێگەی نێوان بڕبڕەکان یا ھەندێ ڕێکەی تر سوودی بۆ نەخۆش ھەیە 

ن: د. سۆران محمد غریب 



خانەي حيكمەت (بيت الحكمە)
(يەكەم بنكەي ڕۆشنبيري) (يەكەم زانكۆ لەجيهاندا)
.....................................
ئەم بنكە زانستيە بۆ يەكەمجار لەسەردەمي خەليفەي موسڵمانان (هارون الرشيد 786-809ز)دا دامەزرا، بەڵام لەدەوراني كوڕەكەي (مەئموندا 813)ز زياتر گەشەسەندني بەخۆوە بيني و بەشە زانستيەكاني لەيەكتري جياكرايەوە كە بەشي (وەرگێران، بەرگ تێگران، نوسەران، فەرمانبەران،...) هەروەها بەشەكاني (بيركاري، فەلەك، كيميا،پزيشكي،...) موسڵمانەكان لەم سەردەمەدا هەڵمەتێكي گەورەي وەرگێرانيان دەست پێكرد لەكتێبە زانستيەكاني شارستانيەتە كۆنەكان لەوانە زمانەكاني (يۆناني، سرياني، هيندي، فارسي،...) و دەستيان بە وەرگێران و شيكاري ئەو كتێبە كرد و چەندان كتێبي تر و لێكۆڵينەوەي زانستي تريان لەسەر بينياتناو پەرەياندا بەتەواوي زانستەكان. لە بەناوبانگترين وەرگێرەكانيش (حونەين كوڕي ئيسحاق، يوحنا كوڕي ماسويە، ئەلكندي،.....).
بەجۆرێك كاتێ‌ كە مەغۆل لەساڵي 1258شاري بەغدادي كاول و وێران كرد، ئەم خانەيە خاوەني زياتر لە (300000)ناونيشاني كتێب بوو.
...............................
سەرچاوەكان
1. د.كمال السامرائي: مختصر تأريخ الطب العربي، ج1/ 363.
2. ابن النديم: الفهرست.
3. د.سليم الحسني: 1001اختراع و اختراع

پ/ شارستانيەتي ئيسلامي

MKRdezign

په‌یوه‌ندی كردن

الاسم

بريد إلكتروني *

رسالة *

يتم التشغيل بواسطة Blogger.
Javascript DisablePlease Enable Javascript To See All Widget