أكتوبر 2018


پسپۆرانی بواری دەروونناسی ڕوونی دەکەنەوە، ئەومرۆڤانەی بەردەوام درۆ دەکەن لەراستیدا لە دەروونی خۆیاندا هەست بە لاوازی زۆر دەکەن هەر بۆیە درۆ دەبێتە ئامرازێک بۆ ئەوەی خۆیان دەربخەن و کەمییەکانیان بە درۆ قەرەبوو بکەنەوە تا لای خەڵک پێگەی کۆمەڵایەتی بۆ خۆیان دەستەبەر بکەن. 

بەپێی گوتەی دەروونناسان، درۆکردن کاریگەری نەرێنی لەسەر جەستەی مرۆڤەکان هەیە، کاتێ مرۆڤ درۆ دەکات 107بەش لە جەستەیدا ئالۆگۆریان بەسەردادێ، لە سەرەتا دەست دەلەرزێ و رەنگی ڕوومەت دەگۆردرێ و تەنانەت دەنگ ئاڵوگۆری بە سەردا دێی، هەر کات مرۆڤەکان درۆ دەکەن مادەی ئادێرنالین لە خوێن دروست دەبێ و هاوکات دڵە راوکێیەکان دەست پێ دەکەن. 

کاتێ بیرۆکەیەکی خراپی هه‌ڵخه‌ڵه‌تاندن یان درۆ کردن دەچێتە ناو مێشکی مرۆڤەوە،دەبێ 6میلیار خانەی دەمار خۆیان لەگەل درۆکان یەکسان بکەن، هەر بۆیە لەم پرۆسەیەدا جەستە راستەوخۆ و ناراستەوخۆ ئاڵوگۆری بە سەردا دێ. 

دەروونناسان جەخت دەکەنە سەر ئەوەی هیچ کات لە پێش چاوی منداڵەکانتان درۆ مەکەن، چونکە زەینی منداڵ ئامادە و پەروەردە دەبێ لەداهاتوودا بە بێ ئەوە بیهەوێ درۆبکات. 

لە تەمەنی 3 تا 7 ساڵی درۆ کردن بۆ منداڵان ئاساییە، چونکە ئەوان خەیاڵەکانیان لە قالبی درۆ دادەرێژن، هەر بۆیە هۆشداری دەدەنە بنەماڵەکان کاتێ ڕووبەڕووی ئەم حاڵەتە بوونەوە بە ئاسایی وەریبگرن و فشار نەخەنە سەر منداڵەکانیان. 

ـــــــــــــــــ 
گوڵستان وەلییە

پەیوەندی (گەشبینی و ڕەشبینی) بە باری تەندروستی و دەرووندروستی مرۆڤەوە:
گەشبینی و ڕەشبینی پەیوەندیەکی بەهێزی لەگەڵ باری دەرووندروستی و تەندروستی مرۆڤدا هەیە، زۆرێک لە توێژینەوەکان لەمبوارەدا گەیشتوونەتە چەندین دەرئەنجام، لەوانە:

١- فشاری خوێن لای کەسە ڕەشبینەکان بەرزترە لە تێکڕای ڕۆژانەدا بەبەراورد بە کەسە گەشبینەکان (بەرزی فشاری خوێن بەیەکێک لە فاکتەرە مەترسیدارەکان دادەنرێت بۆ تووشبوون بە نەخۆشیەکانی دڵ و جەڵتەی مێشک).

٢- کەسە ڕەشبینەکان ئەگەری تووشبوونیان بە ئاستی بەرز لە دڵەڕاوکێ و خەمۆکی زیاترە.

٣- کەسە گەشبینەکان کەمتر دووچاری گرفتی تەندروستی دەبنەوە، کەسە ڕەشبینەکان دووهێندەی گەشبینەکان دووچاری چەندین نەخۆشی جۆراوجۆر دەبنەوە، هەروەها کەسە ڕەشبینەکان دووهێندەی گەشبینەکان سەردانی پزیشک دەکەن.

٤- کەسی گەشبین زووتر چاک دەبنەوە لەپاش تووشبوونیان بە نەخۆشی، یان لەپاش ئەنجامدانی نەشتەرگەری.

٥- ئافرەتە گەشبینەکان کەمتر دووچاری خەمۆکی پاش منداڵبوون دەبنەوە.

٦- کەسە گەشبینەکان زیاتر ڕەزامەندن لە دەرووندروستی و تەندروستی خۆیان و زیاتریش پارێزگاری خۆیان دەکەن.

٧- بەرگری لەشی کەسە گەشبینەکان باشتر و بەهێزترە بەبەراورد بە کەسە ڕەشبینەکان.

٨- کەسانی گەشبین کاتێک نەخۆشدەکەون بەباشی پەیڕەوی ڕێنماییەکانی پزیشک دەکەن و چارەسەرەکان وەک پێویست بەکار دەهێنن، گۆڕانکاری لەو ڕەفتارانەی خۆیاندا دەکەن کە بەهۆیە دووچاری نەخۆشییەکە هاتوون، بۆ نموونە ئەگەر کەسێکی گەشبین بەهۆی جگەرەکێشانەوە دووچاری نەخۆشییەک هاتبێت ئەوا ئامادەیە واز لەکێشانی جگەرە بهێنێت لەپێناوی تەندروستی و ئاییندەی خۆیدا، بەڵام ئەم حاڵەتە لای کەسانی ڕەشبین تەواو پێچەوانەوەیە، وەک پێویست چارەسەرەکان بەکارناهێنێت، ئەمەش وادەکات نەخۆشییەکانی زیاتر و زۆرتریش دووبارە دەبنەوە، ئەم حاڵەتەش خۆی لەخۆیدا وا لە کەسەکە دەکات هەمیشە چاوەڕوانی ڕوودانی پێشهاتی ناخۆشتر و قورستر بکات دەربارەی تەندروستی خۆی، ئەمەش دەبێتە هۆی زیادبوونی حاڵەتە ڕەشبینییەکەی. 

دەروونناس: سامان سیوەیلی

بێگومان پێویستە سیستمی ژیانت رێکخراوبێت، رۆژانە بەگوێرەی پێویست کات و ماوەی خەوت رێکبخەیت، رەنگە هەندێک کات مرۆڤ هەست بە گۆڕانکاری بکات لە تەندروستی جەستەیدا، بەهۆی ئەوەی بۆ ماوەیەکی زۆر دەخەوێت، بەڵام هێشتا ماندووبێت و خەوی بێت، واتە بەباشی ناحەوێتەوە، ئەمە حاڵەتێکی ئاسایی نییە و پێویستە سەردانی پزیشک بکەیت، بەتایبەت ئەگەر زۆر دووبارە بوویەوە.

ماڵپەڕی yasmina لەم سۆنگەیەوە، باس لەو هۆکارانە دەکات، کە دەبێتەهۆی ئەوەی هەرچەندە بخەویت و بحەوێیتەوە هەست بە ماندووبوون و خەوهاتن بکەیت:

1-کەمی ئاسن لە خوێندا، چونکە بەباشی ئۆکسجین ناگەتە بەشەکانی لەش، هەربۆیە نەخۆش بەردەوام هەست بە ماندووبوون دەکات، گرنگە بە راوێژی پزیشک دەرمان بخۆیت و سیستمی خۆراکی باشیش هەڵبژێریت.

2-کەمی شلەمەنی لە لەشدا، چونکە هۆکارە بۆ زیادبوونی خێرا لێدانی دڵ، ئەمەش وادەکات بەردەوام ماندووبیت.

3-کەمی ڤیتامین بی12، توێژینەوە زانستییەکان جەخت لەوەدەکەنەوە کە کەمی ئاسن لە لەشدا راستەوخۆ پەیوەندی بە رێژەی کەمی ڤیتامین بی12ەوە هەیە، کە بەرپرسە لە پێدانی وزە و توانا بە جەستە و ماسولکەکان، هەربۆیە بەردەوام خەودێت و ماندوویت.

4-زۆربوونی رێژەی شەکری خوێن، هۆڕمۆنی ئەنسۆلین شەکر دەگۆڕێت بۆ وزە، بەڵام کاتێک رێژەی شەکر بەرزدەبێتەوە ئەم چالاکیە خاودەبێتەوە، هەربۆیە کەسی تووشبوو هەست بە ماندووبوون و خەوهاتنی زۆردەکات.

س: خه‌ندان

هەندێك جار لە کاتی مناقەشە و دیبەیتەکان زۆرێك لە مولحیدان ڕووبەڕووی پرسیارێکی ستراتیژیمان دەکەنەوە بەم شێوەیە : 
[ ئێمەی مرۆڤ بلیۆنان جار بچوکترین لە هەسارەی زەوی ، وە زەویش زیاتر لە ملیۆنێك جار بچوکترە لە خۆر ، خۆریش بە سەدان بلیۆن جار بچووکترە لە گەلەئەستێرەی میڵکی وەی Milky way ، وە میڵکی وەی سەدان و هەزاران بلیۆن جار بچووکترە لە گەردوون !! کەواتە ئێمەی مرۆڤ بەراورد بە گەردوون هەر هیچ نین!! چۆن دەکرێت خودایەك ئەوەندە باڵادەست و بەتوانا بێت کە ئەم گەردوونەی بەم زەبەلاحی و فراوانییەوە بەدیهێنابێت بە زیندوو و نازیندووەوە ، وە لەهەمان کاتدا لێپێچینەوە لە ئافرەتێك بکات کەوا زینای کردووە یان کەسێك قەتلی کردووە یان هەر ستەمێکی کردبێ ؟؟؟! 
واتە ئێمە بە بەراورد بە گەردوون شتێك نین هەتا ئەو خودایە مەزنەی ئێوە باسی لێوە دەکەن حساب بۆ ئێمە بکات ] 

وەڵامـی زانـــــستی : 
ڕاستە ئێمە بەراورد بە گەردوون هیچ نین! یاخود یەکجار زۆر بچووکین . 
بەڵام نابێ ئەوەش لە بیر بکەین کاتێك ئێمە بەراوردی قەبارەی جەستەی مرۆڤ بکەین بە گەردوون واتە بە دیمێنشن و پێوانەی گەورەتر لە جەستەی خۆمان ئەوکات لە بەرامبەریش دەبێ پێـوانەی جەستەی خۆمان بکەین بە دیمێنشن و پێوانە بچووکترەکان لە جەستەی خۆمان . واتە با بچینە جیهانی مایکرۆ و نانۆ : 

جەستەی مرۆڤ لە کۆمەڵێك سیستمی بایۆلۆجی پێکهاتووە کــە بە [ کۆئەندام ] ناودەبرێت، وە هەر کۆئەندامێك لە کۆمەڵێك ئەندام پێکهاتووە ، هەر ئەندامێكیش لە کۆمەڵێك شانە پێکهاتووە، هەر شانەیەکیش لە کۆمەڵێك خانە پێکهاتووە، وە هەر خانەیەکیش لە کۆمەڵێك ئەندامۆچکە پێکهاتووە ، وە ئەندامۆچکەش لە کۆمەڵێك ماددەی کیمیایی پێکهاتووە ، ماددەش لە ناوك و ئەلەکترۆن پێکهاتووە ، پڕۆتۆنیش لەناو ناوکە، کوارگەکان لە ناو پڕۆتۆنن، لەناو کوارگەکانیش تەنۆلکەی هێگز بۆزۆن هەیە ، وە هێگز بۆزۆنیش لە هێڵی وزەی کانتینی پێکهاتووە . زاناکان لەم dimension level ــە وەستاون و تائێستا لەمە بچووتریان نەپێکاوە. 

- ئێستاش یەکەکان بەراورد دەکەین : 
یەك خانەی مرۆڤ = ~ 10 µm 
یەك ئەندامۆچکەی ناوەندی خانە = ~ 1 nm 
واتە یەك ئەندامۆچکەی خانەی مرۆڤ نزیکەی 1,500,000,000 بلیۆنێك و پێنج سەد ملیۆن جار لە جەستەی مرۆڤ بچوکترە !! 
هەروەها یەك هێگز = 10 ^ -18 am 
کەواتە جەستەی مرۆڤ نزیکەی 1 xona جار جار گەورە ترە لە 1 هێگز . 
1 xona = 1, 000, 000, 000, 000, 000, 000, 000, 000, 000 
واتە جەستەی مرۆڤ بیلـیۆن بیلـیۆن بیلـیۆن جار گەورە ترە لە یەك هێگز !! 
سبحان الله !!! خودای گەورە ئادەمیزانی بەدیهێناوە لە ئاستێکی قەبارەی ناوەندی ، کەواتە ئەو وتەیەی بێ دینان هیچ بەها و ئەرزشێکی نەما کاتێك دەڵێن ئێمە زۆر بچووکین ! واتە فەنتاسیاکەیان گۆڕا بۆ ئەرگومێنت و حوجەتێك بەسەریان . 
ئەگەر ئێمە بــە بەراورد بە گەردوون زۆر بچووك بین ، ئەوا بــە بەراورد بە هێگز کە پێکهاتەی سەرەکی هەموو گەردوونە ئێمەی ئادەمیزاد یەکجار زۆر گەورە و زەبەلاحین . 
لەوە دڵنیابن هەموو گومان و ڕەخنەکانتان بە شەنەی زانست شی دەکەینەوە بە پشتیوانی خودای باڵادەست . 

* کلیلی هێماکان // 
~ : بە نزیکەی 
µm : مایکرۆمەتر = 10 ^ -6 
nm : نانۆ مەتر = 10 ^ -9 
xona m : زۆنا مەتر = 10 ^ 27 

ن: کارزان زانست خواز 


زانياريي سه‌باره‌ت به‌ خه‌ڵاتي نۆبڵ 

خه‌ڵاتي نۆبڵ به‌ناوبانگترين خه‌ڵاتي ساڵانه‌ي نێوده‌وڵه‌تييه‌و هه‌موو ساڵێك له‌ شه‌ش بواردا ده‌درێت به‌ش كه‌سايه‌تي يان دامه‌زراوه‌ي ناودار كه‌ رۆڵي به‌رچاويان هه‌بووه‌ له‌يه‌كێك له‌و شه‌ش لايه‌نه‌دا. شه‌ش خه‌ڵاته‌كه‌ي نۆبڵ بريتين له‌: ئاشتي، پزيشكي، ئه‌ده‌ب، ئابوري، كيميا، فيزيا. 

ئه‌مانه‌ي خواره‌وه‌ چه‌ند زانيارييه‌كن سه‌باره‌ت به‌و خه‌ڵاته‌: 

1.له‌نێوان ساڵي 1901 بۆ 2013، 561 خه‌ڵاتي نۆبڵ دراوه‌ به‌و كه‌سانه‌ي خه‌ڵاته‌كه‌يان بردووه‌ته‌وه‌. 
2.كۆي ژماره‌ي ئه‌و كه‌س و دامه‌زراوانه‌ي تائێستا خه‌ڵاته‌كه‌يان بردووه‌ته‌وه‌ 851 كه‌س و 25 رێكخراون. 
3.له‌ساڵي 1901ه‌وه‌ كه‌ تێيدا يه‌كه‌م جار خه‌ڵاتي نۆبڵ دراوه‌، تائێستا چه‌ند ساڵێك هه‌ن كه‌ له‌به‌ر هۆكاري جۆراوجۆر ئه‌و خه‌ڵاته‌ نه‌دراوه‌ به‌هيچ كه‌س و دامه‌زراوه‌يه‌ك. كۆي ئه‌و جارانه‌ي كه‌ ئه‌م خه‌ڵاته‌ي تێدا نه‌دراوه‌ 50 جاره‌ كه‌ زياتر له‌كاتي هه‌ردوو جه‌نگي جيهاني يه‌كه‌م و دووه‌مدا بووه‌، به‌ڵام خه‌ڵاتي نۆبڵي ئابوري له‌وه‌ته‌ي بۆ خه‌ڵاته‌كاني تر زيادكراوه‌، هه‌موو ساڵێك دراوه‌. 
4.ئه‌و ساڵانه‌ي ئه‌م خه‌ڵاته‌يان تێدا نه‌دراوه‌ به‌هيچ كه‌س و دامه‌زراوه‌يه‌ك: 
ئاشتي/1914, 1915, 1916, 1917, 1918, 1923, 1924, 1928, 1932, 1939, 1940, 1941, 1942, 1943, 1948, 1955, 1956, 1966, 1967, 1972 
ئه‌ده‌ب/ 1914, 1918, 1935, 1940, 1941, 1942, 1943 
پزيشكي/ 1915, 1916, 1917, 1918, 1921, 1925, 1940, 1941, 1942 
فيزيا/ 1916, 1931, 1934, 1940, 1941, 1942 
كيميا/ 1916, 1917, 1919, 1924, 1933, 1940, 1941, 1942 
5.تائێستا 45 جار ئه‌م خه‌ڵاته‌ دراوه‌ به‌ ژنان. 
6.تێكڕاي ناوه‌نديي ته‌مه‌ني براوه‌كاني خه‌ڵاتي نۆبڵ به‌هه‌موو جۆره‌كانييه‌وه‌، له‌ ساڵي 1901 بۆ 2013، 59 ساڵه‌. 
7.تائێستا گه‌نجترين كه‌س كه‌ ئه‌م خه‌ڵاته‌ي بردووه‌ته‌وه‌ وليه‌م لۆرێنس براگ-ه‌ كه‌ براوه‌ي خه‌ڵاتي نۆبڵي فيزياي1915 يه‌ كه‌ ته‌مه‌ني 25 ساڵ بووه‌. 
8.به‌ته‌مه‌نترين براوه‌ي خه‌ڵاتي نۆبڵ، ليۆنيد هورويسز، براوه‌ي خه‌ڵاتي ئابوريي 2007ه‌ كه‌ ته‌مه‌ني 90 ساڵ بووه‌. 
9.تائێستا دوو كه‌س ئه‌م خه‌ڵاته‌يان ره‌تكردووه‌ته‌وه‌: 
ژان پۆڵ سارته‌ر كه‌ براوه‌ي خه‌ڵاتي نۆبڵي ئه‌ده‌بي 1964ه‌. 
لي دوك سۆ كه‌ براوه‌ي خه‌ڵاتي نۆبڵي ئاشتيي 1973يه‌ به‌هاوبه‌شي له‌گه‌ڵ هێنري كيسنجه‌ر. 
10. تائێستا چوار براوه‌ي خه‌ڵاتي نۆبڵ له‌لايه‌ن ده‌سه‌ڵاتدارانه‌وه‌ ناچاركراون خه‌ڵاته‌كه‌ ره‌تبكه‌نه‌وه‌، سيانيان ئه‌ڵمانين و له‌لايه‌ن هيتله‌ره‌وه‌ ناچاركراون و دانه‌كه‌ي تريشيان روسييه‌و له‌لايه‌ن ده‌سه‌ڵاتداراني يه‌كێتي سۆڤيه‌تي جارانه‌وه‌ ناچاركراوه‌. 
11. تائێستا سێ براوه‌ي خه‌ڵاتي نۆبڵ هه‌بووه‌ كه‌ له‌كاتي بردنه‌وه‌ي خه‌ڵاته‌كه‌دا، ده‌ستگيركراو بون، ئه‌وانيش ئه‌ڵمانييه‌ك و بورمييه‌ك و چينييه‌كن.
12. ليژنه‌ي نێوده‌وڵه‌تي خاچي سور سێ جار خه‌ڵاته‌كه‌ي بردووه‌ته‌وه‌ كه‌ هه‌رسێكيان خه‌ڵاتي نۆبڵي ئاشتييه‌. ئه‌م ژماره‌يه‌ش زۆرترين ژماره‌ي خه‌ڵاتي نۆبڵه‌ كه‌ ته‌نها براوه‌يه‌ك بيباته‌وه‌. 
13. لينوس پاوڵينگ ته‌نها كه‌سه‌ كه‌ ته‌نها خودي خۆي دوو خه‌ڵاتي نۆبڵي بردبێته‌وه‌: نۆبڵي كيمياي1954و ئاشتيي 1962. 

له‌ئينگليزييه‌وه‌/ والي شێخ عه‌لي

گورچیلەكان دوو ئەندامی شێوە فاسۆلیایین، ئەركی سەرەكییان پاڵفتەكردنی خوێنە لە پاشەڕۆ بێسوودەكان و دەركردنیان لەڕێگای میزەوە. هەروەك رۆڵی گرنگیان هەیە لە رێكخستنی فشاری خوێن و باڵانسی ئەلیكترۆلیت و دەردانی چەندین هۆرمۆنی پێویست.

بە چەند كردەوەیەكی تەندروستانە، یاریدەی پاراستنیان و هێشتنەوەیان بە تەندروستیی دەدەین:

1-وەرزش و چالاكیی جەستەیی گرنگن بۆ رێگاگرتن لە بەرزبوونەوەی فشاری خوێن و توشبوون بە شەكرە كە بڵاوترین هۆكارەكانی سستبوونی گورچیلەن.

2-جێگیر هێشتنەوەی شەكرەی خوێن: بەرزبوونەوەی ئاستی شەكری خوێن بۆ ئاستی تووشبوون بە شەكرە، زیانێكی بەرچاو بەو بۆریچكانە دەگەیەنێت كە ئەركیان گلدانەوەی ماددە سودبەخشەكان و دەركردنی ماددە زیانبەخشەكانە لەنێو خوێنماندا.

3-جێگیر هێشتنەوەی فشاری خوێن: بەرزیی فشاری خوێن دووەمین هۆماری پەككەوتنی گورچیلەیە، چونكە رووبەڕووبوونەوەی بۆرییەكانی خوێن لە گورچیلەدا بۆ بەرزیی فشاری خوێن بۆ ماوەیەكی دوورودرێژ، ئەو بۆرییانە پەكدەخات. بۆیە دەبێت فشاری خوێن لە ئاستی ئاساییدا بهێڵرێتەوە ئەگەر بە بەكارهێنانی دەرمانیش بێت.

4-خواردنی باڵانسی كەم وزە و پڕ رەگەزی خۆراكیی، لەوانە سەوزە و پاقلەمەنییەكان، رێگا لە قەڵەوی دەگرێت، بە دووربوون لە قەڵەویش ئەگەری تووشبوونمان بە چەندین نەخۆشیی پەكخەری گورچیلەكان كەمدەكات.

5-شلەمەنی پێویست بخۆرەوە: بۆ ئەوەی گورچیلەكان وەك پێویست توانای پاڵفتەكردنی خوێنیان هەبێت لە ژەهر و ماددە زیانبەخشەكان، پێویست دەكات هەركەسێك رۆژانە 1.5-2 لیتر ئاو لە خواردن و خواردنەوەكانیدا هەبن. بێگومان لەكاتی وەرزشكردندا پێوستت بەوەیە لەو بڕەش زیاتر بخۆیتەوە.

6-دووربە لە جگەرەكێشان: جگەرە زۆرترین زیان بە بۆرییەكانی خوێن و سەرەنجام كاری گورچیلەكان دەگەیێنێ، بەوەش كردەوەی پاڵفتەكردنی خوێن و فڕێدانی ژەهرەكان لە خوێندا سستدەكات.

7-زیادەڕەوی نەكردن لە بەكارهێنانی ئازارشكێنەكان: بەكارهێنانی دەرمانە ئازارشكێنەكان بۆماوەیەكی دورودرێژ زیان لە گورچیلەكان دەدات، ئەگەر پێشووتر لاوازبووبێتن، ئەگەری تەواو پەكخستنیان زیاد دەكات. بۆیە دەبێت تەنیا بە رێنمایی پزیشك و بەو بڕو ماوەیەی ئەو بۆت دیاریدەكات دەرمانی ئازارشكێن بەكاربهێنی.

8-پشكنینی گورچیلەكان بكە: ئەگەر تەمەنت گەیشتە سەرو 60 ساڵ و بەرزی فشاری خوێن یان شەكرەت هەبوو، یاخود ئەگەر كەسێكی نزیكت تووشی پەككەوتنی گورچیلە بووە، ساڵانە بە رێنمایی پزیشك پشكنین بۆ گورچیلەكانت بكە.

ن: سەروەر سالار 

بەردی گورچیلە یەکێکە لەو نەخۆشییانە کە لە ئەنجامی کۆبوونەوەی خوێی زیادە و پرۆتین و کانزای تر دروست ده‌بێت و تەندروسدتی مرۆڤ دەخاتە مەترسییەوە، لێرەدا چەند هۆکارێک دەخەینە روو کە رێخۆشکەرە بۆ ئەوەی بەرد لە گورچیلەی مرۆڤدا دروست ببێ.

یەکەم: گرنگی نەدان بە خواردنەوەی شلەمەنییەکان. 
دووهەم: میز نەکردن، مرۆڤ نابێ کەمتر لە یەک لیتر لە رۆژدا میز بکات. 
سێیەم، ئارەق کردنی بەردەوام. 
چوارەم، زیاد بوونی کێشی لەش. 
پێنجەم: خواردنی خۆراکی ناتەندروست واتە ئەو خۆراکانەی رێژەی سۆدیۆم و پرۆتین و شەکری زۆریان تێدایە.

بە گووتەی پزیشکانی تایبەت بە گورچیلە نیشانەکانی دروستبوونی بەرد لە گورچیلە ئازار لە هەردوو بەشی پشت و گورچیلەکانە، هەروەها دەرکەوتنی خوێن لە گەل میز وهەست کردن بەئازار لە کاتی میزکردندا و لەرز و تا لە نیشانە سەرەکییەکانی تووشبوون بە بەردی گورچیلەیە.

زۆربەی ئەو مرۆڤانەی بەرد لە گورچیلەیان دا دروست دەبێت بە دەرمان یاخوود لەیزەر چاره‌سه‌ری ده‌كه‌ن، بەڵام ئەو بەردانەی قەبارەیان زیاتر لە 15 ملیمەترە پزیشکان لە رێگەی نەشتەرگەرییەوە دەریدەهێنن. 

پزیشکان سەلماندوویانە ئەگەری دروستبوونی بەردی گورچیلە لە نێوان ژنان و پیاواندا جیاوازە و پیاوان دوو هێنده‌ی ئافره‌تان تووشی به‌ردی گورچیله‌ ده‌بن، ئه‌مه‌ش بۆ جیاوازی و چۆنییه‌تی كاركردنی ئه‌ندامه‌كانی ره‌گه‌زی نێر و مێ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ و هۆرمۆنه‌كانیشیان جیاوازن و رۆڵ ده‌بینن له‌ تووشبوون به‌م نه‌خۆشییه‌.

بۆ رێگرتن و خۆپاراستن له‌ دروستبوونی به‌رد له‌ گورچیله‌تان، خواردنی شله‌مه‌نییه‌كان زیاد بكه‌ن و به‌تایبه‌ت له‌ شه‌ودا، چونكه‌ له‌و كاته‌ خوێ و كانزاكانی ناو گورچیله‌ ده‌نیشن، هاوكات پێویسته‌ دوور بكه‌ونه‌وه‌ له‌ خواردنی گۆشتی سوور و خوێی كه‌م بكه‌نه‌ نێو چێشته‌كانتانه‌وه‌. 

ــــــــــــــ 
ئ: گوڵستان وەلییە


ئەمە چ جۆرە سەر ئیشەیەکە؟
زۆر گرنگە بزانیت کە کام جۆر سەرئیشەت هەیە یان چ جۆرێکیانە وا تووشی ئازاری کردوویت. ئەگەر جۆری سەرئێشەکەت بزانیت، دەتوانیت بەڕاست و دروستی چارەسەری بۆ بدۆزیتەوە. ئەمانەی خوارەوە چەند خاڵێکن کە بەهۆیانەوە دەتوانیت ناو لەسەر ئیشەکەت بنێیت و جۆرەکەی بزانیت. 


سەرئیشەی دژوار -Tension 
ئەم جۆرە سەرئێشەیە باوترین جۆرە، بەردەوام هەست بە ئازاری سەر دەکەیت یان وەک ئەوەی ئەملاولای سەرت بگوشرێن، بەتایبەت لە ئەملا و ئەولای نێوچەوان یان ڕاست لە پشتەسەرەوە. بەڵام هێشتاش وەک لاسەرئیشە-میگرەین-شەقیقە قورس نییە. نابێتە هۆی دڵتێکەڵهاتن و هێڵنج و ئێشی گەدە. 



گرمۆڵە سەرئێشە Cluster - 
گرمۆڵە سەرئێشە زیاتر لە پیاوان دەدات وەک لە ژنان، ئەم جۆرە سەرئێشەیە بە دووبارە خڕبوونەوە لە شوێنان و بازنەکاندا سەر هەڵدەداتەوە. کتوپڕ سەرهەڵدەدا و سەختە، ژانەسەری پێوەیە. لەلایەکەوە دەچێتە لایەکی دیکەی سەر و زۆرجار بەوە دەناسرێتەوە کە چاو و لوتی کەسەکە ئاو دەکات لەهەمان ئەو لایەی کە ئازارەکەی تێدایە. لەکاتی هورووژمی ئازارەکەدا کەسەکان زۆرجار هەست بە بێحاڵی دەکەن وەک لەوانەدا دەبینرێت کە شەقیقەیان هەیە و ناتوانن لە جێیەکیش ڕاکشێن. هۆی ئەم جۆرە سەرئێشەیە نەزانراوە، بەڵام دەکرێت هۆیەکی جێنیتیکی هەبێ. 

سەرئێشەی سینوس-Sinus 
کاتێک سەرئێشەی سینوس دەبێتە هۆی تووشبوون بە پەتا، ئەوا بەئازار دەبێت. عادەتەن بە تا دەست پێ دەکات. کە سەرئێشەکە تووشی پەتای کردیت دەتوانیت بە ئەنتی-بایۆتیک و ئەنتی-هیستامین (دەرمانی دژە هەستەوەری) چارەسەری بکەیت. 

سەرئێشەی گەڕاوە -Rebound 
زۆر بەکارهێنانی ئازارکوژەکان بۆ سەرئێشە دەکرێت جارێکی دیکە ببنەوە هۆی گەڕانەوەی سەرئێشە. تیۆرییەک هەیە دەڵێت زۆر بەکارهێنای دەرمان دەکرێت ببێتە هۆی وروژانی دۆخی مێشک و زیاتر تووشبوون بە سەرئێشە. 

لاسەرئێشە- شەقیقە- Migraine 
لاسەرئێشە یان شەقیقە زیاتر لەناو خێزانەکاندا هەیە و بڵاو دەبێتەوە و بەم شێوەیە دایاگنۆز (دیاریکردن و تەشخیسکردنی نەخۆشی) دەکرێت؛
• لانی کەم هەموو جۆرە سەرئیشەکانی دیکەی تیا بێت. 
• ئێشەکە ٤-٧٢ کاتژمێر بخایەنێت. 
• لانی کەم دووان لەم چوار خاڵە هەبێت؛ ئێش و ئازاری یەک لای سەر، تەپەتەپی خێرای دڵ، لە ئازاری مامناوەندەوە بۆ سەخت، یاخود ئەو ئازارەی لە چالاکیی ڕۆژانەت دەخات. 
• لانی کەم ئەمانە هەبێت؛ دڵتێکەڵهاتن و ئازاری گەدە، یاخود ئەگەر ئەو شتانە بوونیان نەبوو ئەوا دەبێت هەستیاریی بەرامبەر دەنگ و ڕووناکی بوونی هەبێت. 
س: nrt 

توێژینەوەیەكی بەریتانی گەیشتە ئەو بەرەنجامەی تەرخانكردنی نیو كاژێر لە هەفتەیەكدا بۆ باخداریی، بۆ هزری مرۆڤ و هەمانكات بۆ جەستە و دەروونیش بەسوودە.

توێژینەوەكە لەلایەن هەردوو زانكۆی وێست مینیستەر و ساسیكس لەسەر 270 كەسی باخدار و ژمارەیەكی دیكە لە خاوەن پیشەگەلی جیاواز لە باخداریی ئەنجامدراوە.

توێژەران بۆیان دەركەوت باخداریی هزری مرۆڤ بەهێزدەكات، هەروەك هەفتانە تەنیا نیو كاژێر باخداریی دەبێتە یارمەتیدەر لە رێكخستنی كێشی جەستە و لە رووی دەروونیشەوە لەدژی خەمۆكی و دڵەڕاوكێ و تووڕەییە.

هەروەك دەركەوت ئەوانەی بە رێكوپێكیی باخداریی دەكەن، بەژن و باڵایەكی رێكتریان هەیە و كەمتر تووشی قەڵەویی دەبن، بەوەش كەمتر تووشی نەخۆشییە هاوچەرخەكان دەبن كە هۆكارێكی سەرەكییان قەڵەوییە.

رێكخراوە تەندروستیەكان لە زۆر وڵاتدا هانی خەڵكیی دەدەن سوود لە سەربانەكانیان وەربگرن وەك كێڵگەی بچووك، هەروەك داوا لە حكومەتەكانیش كراوە لەنێو شارەكاندا رووبەری تایبەت بۆ بێستان و باخ دابین بكەن تاكو ببێتە سەرچاوەی وەرزشێكی چێژبەخش بۆ خەڵكیی. 

س: رووداو 

هزر كوردستاني
1- ترشي هه‌رسكردن يان ترشي گه‌ده‌ ده‌توانێت توتيا يان چينكۆ بتوێنێته‌وه‌، هۆكاري ئه‌وه‌ش كه‌ چۆن ناتوانێت خانه‌كاني ناو گه‌ده‌ له‌ناوبه‌رێت ئه‌وه‌يه‌ كه‌ خانه‌كان خێراتر له‌وه‌ي به‌و ترشه‌ بتوێنرێته‌وه‌ خانه‌ي نوێتر جێيان ده‌گرێته‌وه‌.

2- سييه‌كان 500 مليۆن كونۆلكه‌يان تێدايه‌ كه‌ رێگه‌ به‌ ئۆكسجين ده‌ده‌ن بچێته‌ ناو خوێنه‌وه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا رێڕه‌وي هاوايي نێوانيان دوو هه‌زار و 400 كيلۆمه‌تر ده‌بێت.

3- مێينه‌ي مرۆڤ ئاره‌قه‌ رژێنيان زياتره‌ له‌ نێرينه‌ به‌ڵام نێرينه‌ زياتر ئاره‌ق ده‌رده‌دات، ئاره‌قيش چه‌ند جۆرێكي هه‌يه‌ كه‌ پێكهاته‌ي كيمياييان جياوازه‌و ئه‌وه‌ي كه‌ به‌هۆي په‌ستان و ناره‌حه‌تي كاره‌وه‌ دروست ده‌بێت ناخۆشترين بۆن دروست ده‌كات.

4- مێشك ته‌نها له‌سه‌دا 2ي كێشي له‌ش پێك ده‌هێنێت له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا پێويستي به‌ له‌سه‌دا 20ي ئۆكسجين و كالۆري له‌ش هه‌يه‌. وه‌ستاني هه‌ريه‌ك له‌و سێ شاده‌ماره‌ خوێنبه‌ره‌ي كه‌ بۆ مێشك ده‌چن ده‌بێته‌ هۆي جه‌ڵده‌ي ده‌ماغ.

5- ريخۆڵه‌ كوێره‌ي به‌ته‌واوه‌تي بێ سود نيه‌، له‌ كاتي سكچوندا به‌كترياي سودبه‌خيشي تيدايه‌ كه‌ دروست ده‌بێت بۆ پاككردنه‌وه‌ي ريخۆڵه‌.

6 – له‌شي مرۆڤ له‌ شه‌ودا رووناكي ده‌رده‌دات به‌هۆي ئه‌و كارلێكه‌ كيمياييانه‌ي كه‌ له‌ له‌شدا رووده‌ده‌ن به‌ڵام رووناكيه‌كه‌ 1000 ئه‌وه‌نده‌ كزتره‌ له‌وه‌ي كه‌ چاوي مرۆڤ بوانێت هه‌ستي پێ بكات.

7- له‌كاتي خه‌وتدا ئه‌ندامي نێرينه‌ي مرۆڤ 2 تا 3 كاتژمێر جارێك هه‌ڵده‌ستێت ئه‌وه‌ي به‌هۆي ئه‌وه‌ي كه‌ له‌لايه‌ن مێشكه‌وه‌ فه‌رماني پێده‌كرێت تا بزانێت ئه‌و ئه‌ندامه‌ چالاكه‌ يان نا.

8 – مرۆڤ به‌يانيان له‌خه‌و هه‌ڵده‌ستێت نزيكه‌ي نيو ئينج (يه‌ك سانيتمه‌ترو 27 مليمه‌تر) درێژتره‌ له‌كاته‌كاني ديكه‌ چونكه‌ له‌شه‌ودا شله‌يه‌كي زۆر دركه‌په‌تك پڕده‌كاته‌و درێژتر ده‌بێت به‌ڵام له‌ رۆژدا ئه‌و شله‌يه‌ ده‌رده‌چێت كاتێك كه‌ مرۆڤ به‌ ستووني ده‌وه‌ستێت، هێزي راكێشاني زه‌وي كاريگه‌ري گه‌وره‌ي هه‌يه‌ بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌.

9- قژي مرۆڤ زۆر به‌هێزه‌، 150 هه‌زار تاڵه‌ قژ (ژماره‌ي تاڵه‌كاني سه‌ري كه‌سێكي قژ پڕ) ده‌توانێت دوو فيل رابكێشێت.

هاوڵاتییه‌ك له‌ ناوچه‌یه‌ك له‌ شاری‌ كابادوكیای‌ توركیا كه‌ سه‌ر به‌ پارێزگای‌ نوشه‌هری‌ ناوه‌ڕاستی‌ ئه‌نادۆڵه‌، به‌ رێكه‌وت شارێكی‌ مێژوویی‌ ته‌واوه‌تی‌ له‌ژێر خانووه‌كه‌یدا دۆزییه‌وه‌ كه‌ مێژووه‌كه‌ی‌ بۆ سه‌ده‌ی‌ شه‌شی‌ پێش زایین ده‌گه‌ڕێته‌وه‌. 

ئه‌و پیاوه‌ توركه‌ سه‌رقاڵی‌ نۆژه‌نكردنه‌وه‌ی‌ گه‌نجینه‌ك بوو له‌ژێر خانووه‌كه‌یدا، به‌ڵام به‌ رێكه‌وت ژوورێكی‌ دۆزییه‌وه‌ كه‌ به‌ره‌و تونێلێكی‌ تاریك بردی‌ و دواتر هاوشێوه‌ی‌ شارێكی‌ له‌ژێر زه‌ویدا دۆزییه‌وه‌. 

به‌ بۆچوونی‌ شوێنه‌وارناسان، ئه‌و شاره‌ 20 بۆ 50 هه‌زار كه‌سی‌ تێدا ژیاوه‌ و دانیشتوانه‌كه‌ی‌ مه‌یسحی‌ بوون، چونكه‌ خاچ و شوێنێكی‌ هاوشێوه‌ی‌ كڵێسای‌ تێدا دۆزراوه‌ته‌وه‌، هه‌روه‌ها شاره‌كه‌ شوێنێكی‌ تێدا دۆزراوه‌ته‌وه‌ كه‌ له‌ قوڵایی‌ 85 مه‌تره‌ و بۆ عه‌مباركردنی‌ ئاو ته‌رخانكراوه‌، خوێندنگه‌ و هه‌موو شوێنه‌ گرنگه‌كانی‌ تێدایه‌، به‌وپێیه‌ش ده‌رده‌كه‌وێت كه‌ دانیشتوانه‌كه‌ی‌ پێویستییان به‌وه‌ نه‌بووه‌ له‌ شاره‌كه‌ بچنه‌ ده‌ره‌وه‌. 

به‌ بۆچوونی‌ هه‌ندێك زانای‌ تر، مێژووی‌ شاره‌كه‌ بۆ كۆتایی‌ سه‌ده‌ی‌ شه‌شی‌ پێش زایین ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ و دانیشتوانه‌كه‌ی‌ به‌ مه‌ستی‌ خۆپاراستن له‌ تیشكی‌ خۆر له‌ هاویین و سه‌رمای‌ ساردی‌ زستان، دروستییان كردووه‌.

شاره‌كه‌ ده‌كه‌وێته‌ خۆرهه‌ڵاتی‌ به‌رزاییه‌كانی‌ ئه‌نادۆڵ له‌ توركیا و باشووری‌ چیاكانی‌ تۆرۆس و قلیقیا له‌ خۆرهه‌ڵاتی‌ روباری‌ فورات و به‌رزاییه‌كانی‌ ئه‌رمه‌نی‌ له‌یه‌كتر جیاده‌كاته‌وه‌، له‌باكووره‌وه‌ هه‌رێمی‌ بنتسی‌ مێژوویییه‌ و له‌ خۆرئاواشه‌وه‌ لیكاونیا و غلاتیه‌یه‌. 

له‌ئێستادا ده‌سه‌ڵاتدارانی‌ توركیا ده‌روازه‌كانی‌ ئه‌و شاره‌یان به‌ڕووی‌ گه‌شتیاراندا واڵا كردووه‌ تا بتوانن له‌ ناوه‌وه‌ به‌ رێڕه‌وه‌ ئه‌فسوناوی‌ سه‌رنجڕاكێشه‌كانیدا رێبكه‌ن. 




په‌ندێك هه‌یه‌ ده‌ڵێت: "ئه‌گه‌ر هاوڕێت زۆر بوو، ئه‌وا تۆ ده‌وڵه‌مه‌ندی"، به‌ڵام هه‌ندێك له‌و هاوڕێیانه‌ نه‌بن باشتره‌، چونكه‌ نه‌ك ده‌وڵه‌مه‌ندیت پێ نابه‌خشن، به‌ڵكو ژیانت ده‌كه‌نه‌ نه‌هامه‌تی و پێویسته‌ لێیان به‌دوور بیت، ئه‌و هاوڕێیانه‌ش ئه‌مانه‌ن: 

1- هاوڕێیه‌ك ده‌ست وه‌ربداته‌ كاروباره‌كانت: ئه‌و هاوڕێیه‌یه‌ كه‌ له‌ هه‌موو شتێكی بچوك و گه‌وره‌ی تۆ پرسیار ده‌كات و به‌بێ هیچ پرس و رایه‌ك ده‌ست له‌كاروباره‌كانت وه‌رده‌دات، هه‌میشه‌ پرسیار له‌ پاره‌ت و خێزان و شته‌كانی تۆ ده‌كات، له‌به‌رامبه‌ریشدا شته‌كانی خۆی له‌تۆ ده‌شارێته‌وه‌، ئه‌م جۆره‌ هاوڕییانه‌ وات لێده‌كه‌ن كه‌ هه‌میشه‌ ئاشكرا نهێنییه‌كانت بزانن، بۆیه‌ واباشتره‌ خێرا لێیان دووربكه‌ویته‌وه‌.

2- هاوڕێی درۆزن: ئه‌مه‌ یه‌كێكه‌ له‌ خراپترین جۆره‌كانی هاوڕێ، چونكه‌ خراپترین سیفه‌تی مرۆزڤی هه‌ڵگرتووه‌، ئه‌م جۆره‌ هاوڕێیه‌ هه‌وڵ ده‌دات به‌ بڕٍوبیانووه‌ به‌رده‌وامه‌كانی قایلت بكات، بۆیه‌ جگه‌له‌ كێشه‌ و سه‌رئێشه‌ و روگیربوون، هیچی دیكه‌ت بۆ ناكات.

3- هاوڕێی هه‌لپه‌رست: ئه‌مانه‌ ئه‌و كه‌سانه‌ن كه‌ ته‌نها به‌رژه‌وه‌ندیی خۆیان ده‌وێت و ده‌یانه‌وێت به‌هه‌ر نرخێك بێت بگه‌ن به‌ ئامانجی خۆیان، هه‌رچه‌نده‌ وات لێده‌كات كه‌ زۆر بایه‌خت پێ ده‌دات و تۆ زۆر گرنگی بۆ ئه‌و، به‌ڵام كه‌ كاتی به‌رژه‌وه‌ندییه‌ تایبه‌ته‌كه‌ی خۆی هات، ئه‌وه‌نده‌ نابات له‌گه‌ڵ یه‌كێكی دیكه‌ ده‌یبینی و ده‌ستبه‌جێ ده‌ستبه‌ردارت ده‌بێت.

4- هاوڕێی دووڕوو: ئه‌م جۆره‌ هاوڕێیه‌ له‌رووی خۆت زیاد له‌ پێویست به‌ شان و باڵتدا هه‌ڵده‌دات و لێت نزیك ده‌بێته‌وه‌، به‌س هه‌ر ئه‌وه‌نده‌ لێی دووركه‌وتیته‌وه‌، ئیتر تیر بارانت ده‌كات، ئه‌وانه‌ هه‌میشه‌ رق و كین له‌دڵیاندایه‌ و چه‌ندی بۆ بكرێت كێشه‌ ده‌هێنێته‌ رێگه‌ت، ره‌نگه‌ به‌هۆی ئیره‌یی ناو دڵیشیه‌وه‌ زۆرجار ئامۆژگاریی خراپت بكات.

5- هاوڕێی خۆبه‌زلزان: ئه‌م جۆره‌ هاوڕییانه‌ زۆر به‌خۆیانه‌وه‌ ده‌نازن و لوت به‌رز و فیزنن، ته‌نانه‌ت له‌وكاته‌شدا كه‌ دیارییه‌كت پێشكه‌ش ده‌كه‌ن، هه‌ر لوت به‌رزی ده‌نوێنن، له‌كاتێكدا تۆ به‌شوێن خۆشه‌ویستی و رێز له‌ودا ده‌گه‌ڕێیت، جگه‌له‌ خۆویستن و لوت به‌رزی و به‌كه‌م ته‌ماشاكردنی ئه‌وانی دیكه‌، هیچ له‌و جۆره‌ هاوڕیه‌دا نابینیت، بۆیه‌ پێویسته‌ تا زووه‌ لێی دووربكه‌ویته‌وه‌. 
ـــــــــ 
س: خةندان 

 
عبدالملیك ئەحمەد
بزانه‌ یه‌كه‌م ژماره‌ی رۆژنامه‌ی كوردستان پیش 117 ساڵ به چ ده‌ست پێ ده‌كا وباسی چ ده‌كا...هه‌ر بابایه‌و وێنه‌ی یه‌كه‌م ژماره‌ی رۆژنامه‌كه‌ بڵاو ده‌كاته‌وه‌ و باسی ساڵیادی رۆژنامه‌ گه‌ری كوردی ده‌كا ،به‌ڵام باسی ناوه‌ڕۆك ناكا ؟! بۆ ؟

هۆكاره‌كه‌ی بزانه‌ 

بسم الله الرحمن الرحیم
سه‌دهه‌زار شوكرو حه‌مد بۆ خوای ته‌عالا كه‌به‌مسوڵمانی خه‌لقی كردوین، وه‌زیره‌كی وعه‌قڵی پێداوین بۆ به‌ده‌ست هێنانی زانست و زانیاریو، ده‌رباره‌ی به‌ده‌ست هێنانی عیلم و زانیاری زۆر ئایه‌ت و فه‌رمووده‌ی پیرۆزمان له‌به‌ر ده‌سته‌ ،مسوڵمانان له‌هه‌ر كوێ هه‌بن له‌جیهان له‌شار و دێهاته‌كانیان قوتابخانه‌و رۆژنامه‌و نوسه‌رهه‌یه‌ ئه‌وه‌ی ڕوو ده‌دا له‌ رۆژنامه‌ ده‌ینوسن ...به‌داخه‌وه‌ بۆ كورد ... كورد عاقڵترین و زیره‌ك تریینی میله‌تانه‌ ، به‌خشنده‌ن ،ده‌ستیان به‌دینه‌كه‌یانه‌وه‌ گرتووه‌ ،به‌هێزن به‌ڵام خوێنده‌وار نین به‌زانست و زانیاری ده‌وڵه‌مه‌ند نین وه‌كو گه‌لانی تر ، نازانن له‌ دونیا چ باسه‌ نازانن له‌ مۆسكوی جیرانیان چ هه یه‌ بۆیه‌ ئه‌م رۆژ نامه‌م ده‌ركرد ته‌نها له‌پێناو خوا !!! به‌ ئیزنی خوا 15 رۆژ جارێك ده‌رده‌چێ وه‌ناوم نا كوردستان 

دواتر دێته‌ سه‌ر باسی ئامۆژگاری كردنی مه‌لا كان كه‌چۆن خه‌ڵك فێری عیباده‌ت ده‌كه‌ن ئاواش فێری خوینده‌واریان بكه‌ن و ئامۆژگاری ئاغه‌كان ده‌كا كه‌ ڕێ له‌ خه‌ڵك نه‌گرن و قوتابخانه‌ بكه‌نه‌و و خه‌ڵك بنیرن بۆ ئه‌سته‌مبوڵ بۆ خوێندن وهتد 

لێره‌ پرسیار ئه‌وه‌یه‌ كوا ئه‌و جۆره‌ بنه‌ماو ئه‌خلاقه‌ی رۆژنامه‌گه‌ری كوردی له‌سه‌ر بونیاد نرا ؟ كه‌سه‌یری رۆژنامه‌كانی ئیستا ده‌كه‌ی له‌به‌ر وێنه‌ی رووت و درۆ و دژایه‌تی ئیسلام بێز له‌ رۆژنامه‌ ش ده‌كه‌یه‌وه‌ ..... دیاره‌ كه‌باسی رۆژنامه‌ ده‌كه‌ی ئیستا راگه‌یادن به‌گشتی ده‌گرێته‌وه‌ 

كێ هه‌یه‌ سه‌ركه‌وتنی له‌ ژیاندا نه‌وێ؟ به‌ڵام ته‌نها چه‌ند كه‌سێك له‌ توانایاندا هه‌یه‌ سه‌ركه‌وتووبن. نهێنی سه‌ركه‌وتن له‌ژیاندا چییه‌؟ ئێوه‌ش ئه‌م هه‌شت خاڵه‌ی خواره‌وه‌ جێبه‌جێ بكه‌ن كه‌ كه‌سه‌ سه‌ركه‌وتووه‌كان ده‌یكه‌ن.

١ . بنیات نانی مادده‌ ناپێویسته‌كان.
زۆرێك له‌ئێمه‌ ته‌نها تیشكۆ ده‌خه‌ینه‌ سه‌ر مادده‌ پێویسته‌كان. ئه‌وان به‌شێوه‌یه‌كی سه‌ره‌كی وا تێگه‌شتوون كه‌ سووده‌كانی سه‌ركه‌وتن بریتین له‌به‌ده‌ستهێنانی خانووه‌ گه‌وره‌كان و ئه‌و سه‌یارانه‌ی كه‌ حه‌زیان لێیه‌. ئه‌وه‌ش شتێكی راسته‌ كه‌خه‌ڵك حه‌زییان له‌ژیانێكی نایابه‌. ئه‌وه‌ش كێشه‌یه‌ك نییه‌. به‌ڵام ئه‌گه‌ر تۆ له‌جیاتی دانانی پلانێكی گونجاو خه‌ون به‌ ده‌وڵه‌مه‌ندییه‌وه‌ ببینیت ئه‌وا تۆ له‌ رێڕه‌وێكی هه‌ڵه‌دایت. سه‌ره‌تا، ئامانجه‌كانت دابنێ و به‌شێوه‌یه‌كی گونجاو كاریان له‌سه‌ر بكه‌. به‌ دڵنیاییه‌وه‌ چێژ له‌سووده‌كانی سه‌ركه‌وتن ده‌بینیت له‌كاتی خۆیدا.

٢ . ئاستی زانیاریت به‌رزبكه‌ره‌وه‌.
بۆ ئه‌وه‌ی سه‌ركه‌وتوو بیت له‌ژیاندا پێویسته‌ ئاستی زانیاریت فراوان بكه‌یت. كه‌واته‌ ئه‌گه‌ر ده‌ته‌وێت سه‌ركه‌وتوو بیت، هه‌تا پێتده‌كرێت زانیاری وه‌ربگره‌. به‌باشی بخوێنه‌ره‌وه‌، له‌گه‌ڵ كه‌سه‌ زیره‌كه‌كان گفتوگۆ بكه‌و په‌ره‌ به‌زانیارییه‌كانت بده‌. هه‌تا زانیاری زیاترت هه‌بێت، زیاتر تواناتدا هه‌یه‌ له‌به‌كارهێنانی ئه‌و هه‌لانه‌ی كه‌ له‌پێشتن.

٣ . به‌ڕێوه‌بردنی په‌یوه‌ندییه‌كان.
هه‌موو له‌لایه‌ن كه‌سه‌ سه‌ركه‌وتووه‌كانه‌وه‌ سه‌رنجیان راكێشراوه‌ كه‌واته‌، كه‌سه‌ سه‌ركه‌وتووه‌كان ده‌بێت مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ هه‌مه‌جۆره‌ی كه‌سه‌كاندا بكه‌ن. كه‌سه‌ سه‌ركه‌وتووه‌كان ده‌زانن چه‌ندیان كات پێویسته‌ بۆ به‌سه‌ربردن له‌گه‌ڵ هه‌ر كه‌سێكیان. ده‌بێت كاتی پێویست بۆ بوون له‌گه‌ڵ هه‌ر تاكێكیانداو گرنگییه‌كه‌ی دیاری بكه‌ن. 

٤ . به‌كارهێنانی هه‌ست و سۆز(عاطفی).
ئێمه‌ به‌هه‌ست و سۆزین. كه‌واته‌، هه‌ست و سۆز ده‌كرێت ببێت به‌ڕێگه‌یه‌كی نایاب بۆ به‌ده‌ستهێنانی ئه‌وه‌ی كه‌ ده‌ته‌وێت. كه‌سه‌ سه‌ركه‌وتووه‌كان ده‌زانن چۆن مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ هه‌ست و سۆزدا بكه‌ن. رێگه‌ به‌وه‌ ناده‌ن كه‌ هه‌ست و سۆزیان هه‌موو شتێك له‌ناو ببه‌ن. ده‌زانن چۆن هه‌ست و سۆزیان له‌پیناو به‌ده‌ستهێنانی ئه‌وشتانه‌دا كه‌ ده‌یانه‌وێت به‌كاربهێنن. 

5 . په‌یوه‌ست بوون به‌جه‌سته‌یه‌كی نایاب.
كێ رووخسارێكی جوان و ته‌ندرووستانه‌ی ناوێت؟ بۆ ئه‌وه‌ی جه‌سته‌ت له‌شێوه‌یه‌كی گونجاودا ببینیت پێویستت به‌هه‌ندێ كارو چالاكییه‌. بۆ به‌ده‌ستهێنانی وه‌ها روخسارێك پێویست ناكات وه‌ك وه‌رزشكارێك یان فاشنێك ده‌ركه‌ویت. شێوه‌ی جه‌سته‌ت دیاریبكه‌ كه‌ یارمه‌تیده‌ربێت بۆت، كار بكه‌ بۆ به‌ده‌ستهێنانی.

6 . بیرو باوه‌ڕێكی ئاشكرات هه‌بێت.
بۆ ئه‌وه‌ی سه‌ركه‌وتوو بیت و به‌سه‌ركه‌وتوویی بمێنیته‌وه‌، ده‌بێت بیروباوه‌ڕت ئاشكرا بێت. ئه‌مه‌ش بۆ ئاسووده‌یی ده‌روونت گرنگه‌. 

٧ . به‌ ره‌وشت به‌.
هه‌ر تاكێك خاڵی تێڕوانینی خۆی هه‌یه‌ له‌چۆنیه‌تی به‌رده‌وامبوونی جیهان یان چۆن ده‌بێت مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ل خه‌ڵكه‌كه‌یدا بكرێت. ئه‌مه‌ش له‌ تاكێكه‌وه‌ بۆ تاكێكیتر جیاوازه‌. خاڵی تێڕوانینی تۆ هه‌رچۆنێك بێت، ره‌وشتت ده‌ربخه‌وبا خاڵكیش به‌ئاشكرا هه‌ستی پێبكه‌ن.

٨ . تیشك خستنه‌سه‌ر كاتی پێویست.
بۆ ئه‌وه‌ی له‌ژیاندا سه‌ركه‌وتوو بیت، ده‌بێت گرنگی هه‌ر چالاكیه‌ك كه‌ جێ به‌جێی ده‌كه‌یت دیاریبكه‌یت. به‌گوێره‌ی گرنگی هه‌ر بابه‌تێكی دیاریكراو، كاته‌كانت به‌كاربهێنه‌. كات به‌فیڕۆ مه‌ده‌ بۆ ئه‌و شته‌ی كه‌ گرنگ نییه‌. هه‌تا له‌تواناتدایه‌ كات پاشه‌كه‌وت بكه‌.

له‌ئینگلیزییه‌وه‌: به‌فرین عومه‌ر


بێگومان له‌ پێش وه‌ له‌ دوای نانخواردن چه‌ند رێنماييه‌کی گرنگ هه‌يه‌ که‌ ده‌بێت هه‌مووان ئاگاداری بن و به‌وردی جێبه‌جێ بکرێت بۆ ئه‌وه‌ی سوود له‌و خواردنه‌ وه‌ربگيرێت که‌ ده‌يانخۆيت.

لێره‌دا ئاشناتان ده‌که‌ين ئه‌و شه‌ش شته‌ی له‌دوای نان خواردنت نابێت بيانه‌که‌ی بۆ ئه‌وه‌ی خواردنه‌که‌ به‌ته‌واوه‌تی هه‌رس ببێت و سودی لێوه‌رگری.

1- نه‌خواردنی جگه‌ره‌ له‌ دوای نانخواردن، چونکه‌ يه‌ک جگه‌ره‌ له‌وکاته‌يه‌ له‌به‌رامبه‌ر کێشانی 10 جگه‌ره‌دايه‌.

2- نه‌خواردنی سه‌وزه‌و ميوه‌، دەبێتە هۆى ئەوەى سکی مرۆڤ زياتر هه‌وا بچێته‌ ژووره‌وه‌، بۆیە هەوڵ بدە کە یەک یان دوو کاتژمێر پاش نان خواردن یاخود یەک کاتژمێر دوای ژەمى خواردنەکەت میوە بخۆیت.

3- نه‌خواردنه‌وه‌ی چا، که‌مێک ماده‌ی ترشی تێدايه‌و ده‌بێته‌ هۆی ره‌قبوونی پڕۆتينه‌کان.

4- خۆشوشتن، له‌ دواى نان خواردن دەبێتە هۆى زیادبوونى ئەو برە خوێنەى کە دەچێت بۆ دەستەکان و قاچەکان و لاشە بۆیە بەم شێوەیە بڕى ئەو خوێنەى کە لە دەورى گەدەماندایە کەم ده‌بێتەوە ئەمەش وا له‌ سيستمی هەرسکردن لەناو گەدەماندا لاواز بێت.

5- به‌پێ نه‌ڕۆيشتن، چونکه‌ هه‌رسکردن که‌مده‌کاته‌وه‌.

6- نابێت يه‌کسه‌ر بخه‌ويت چونکه‌ ئه‌و خواردنه‌ی خورادومانه‌ ماوه‌ی هه‌رسکردنی که‌مده‌بێته‌وه‌و به‌باشی هه‌رس نابێت. 
س: خه‌ندان

نــــــــاوی كتێب: قەڵای خــــــــــێزان .
نووسەری كتێب: فەرمان خـــەرابەيي .
بابــــه‌تی كتێب: كۆمــــــــــــەڵایەتی .
چاپخـــــــــــــانە: ( طـــــــــــــــهران ) .
سـاڵی چـــــاپ: ســــاڵی ( 2018 ) .
ژمـــاره‌ي لاپه‌ره‌: ( 119 ) لاپــــــــه‌ره‌ .
قەبــارەي كتێب: قه‌بــــاره‌ (14×21) .
جــــــۆري بەرگ: كاغـــــــــــــــــــــەز .
نۆبەی چـــــــاپ: چاپي يەكـــــــــەم .
ژمـــــاره‌ی تیراز: (1000) دانــــــــــه‌ .



پێشەكی 
خێزان وەك قەڵایەك وایە كە تۆ لەگەڵ هاوسەر و منداڵەكانت لە ناو ئەو قەڵایەدا دەژیت، لە دەرەوەی ئەو قەڵایەكە كە سانێك هەن خۆشیان بەو قەڵایەی تۆ نایەت بۆیە دەیانەوێت بێنە ناو قەڵاكەتەوە و وێرانی بكەن، تۆ دەبێت وریا بیت نەهێڵیت كەس قەڵاكەت لێ‌ ویران بكات.. 
خێزانی بەختەوەر ئەوە نیە كە هیچ كێشەی نەبێت، بەڵكو خێزانی بەختەوەر ئەوەیە كە بزانن چۆن كێشەكانیان بچوك بكەنەوە و چارەسەری بكەن و نەهێلن گەورە بێت.. بۆیە من لەم نامیلكەیەدا باسی هەڵسوكەوتی جوانی پێغەمبەری خوا ﷺ دەكەم كە هەڵسوكەوتی لەو پەڕی جوانی و نەرم و نیانی بووە لەگەڵ دەوورووبەری.. 
دواتر باسی 10 ڕێگاچارەم كردووە كە پێغەمبەری خوا ﷺ لە كاتی كێشە و گرفتەكان بەكاری هێناوە.. دواتر باسی چەند مافێكی پیاوم كردووە لەسەر ژن و چەند مافێكی ژنیش لەسەر پیاو.. بە ئومێدی ئەوەی سوودی هەبێت بۆ هەموو لایەك. 


نــــــــاوی كتێب: ڕێـبەری ئاســــــان .
نووسەری كتێب: فەرمان خـــەرابەيي .
بابــــه‌تی كتێب: فێركـــــــــــــــــردن .
سـاڵی چـــــاپ: یه‌كه‌م ( 2018 ) - دووه‌م (2021).
قەبــارەي كتێب: قه‌بــــاره‌ (17×24) .
جــــــۆري بەرگ: كاغـــــــــــــــــــــەز .
نۆبەی چـــــــاپ: دووه‌م .


پێشەكی 
ئەم نامیلكەیە ئاسانترین ڕێبەرە بۆ ئەو كەسانەی سەرەتایانە لە زمانی عەرەبی و دەیانەوێت فێری بنچینەكانی زمانی عەرەبی بن، ئەم نامیلكەیەم بە شێوەیەكی زۆر ئاسان نووسراوە بۆ فێربوونی بنچینەكانی زمانی عەرەبی، گەڕام لە دوای ڕێبەرێك بۆ كوردزمان تا لە ڕێگایەوە فیری عەرەبی بن، بەڵام شتێكی وا نەبوو كە ئاسان و پوخت و كوردی بێت، بۆیە ئەم نامیلكەیەم نووسی كە یەكەمجارە ڕێبەرێكی بەو شێوەیە بە كوردی بنووسرێت.
ئومێدم وایە سوود بەخشبێت بۆ هەموو زانستخوازێك، لە دوعای خێر بێ‌ بەشمان مەكەن.


ناونیشانی ئه‌و كتێبانه‌ی مامۆستا تا ئێستا چاپكراون
کێ دەکەی بە ھاوسەری ژیانت؟!
تەمەنی زێرین.. بە فیڕۆی نەدەین
چاکترین ئافرەت لە چاوی پێغەمبەردا
چی دەکەی بۆ کۆرپەکەت!؟
ڕێبەری خێزانی موسڵمان
فەرھەنگی ناوی منداڵ
ھەناسەی ژیان
زایەڵەی شادی
خۆشەویستی، خوێندنەوەیەکی شەرعیانە و سەردەمیانەوە
بازنەی ژیان
ڕێبەری ئاسان
قەڵای خێزان
لاوان کاتی نەھاتوە بگەڕێینەوە؟!
ھۆکارە بەسوودەکان بۆ ژیانێکی ئاسوودە
ناوە جوانەکانی خوای گەورە.. بە بەڵگەی قورئان و فەرموودە
ئاوێتەی دڵ
ڕێبەری نوێژەکان
ڕاستییەکی ونبوو!
کاسێتێکی ڤیدیۆ ژیانی لێ تاڵ کردم (چیڕۆک)
گەنجێک ئابڕووی پاراستم (چیڕۆک)
ڕۆڵە شیرینەکەم (چیڕۆک)
سارا دوای (٢٢) ساڵ لە گوناە و تاوان (چیڕۆک)
خۆی و خێزانی دۆڕاند!! (چیڕۆک)
چی بچێنی ئەو دە دوورییەوە (چیڕۆک)
سێ کورتە چیڕۆک (چیڕۆک)
مۆبایل ژیانی لێ تاڵ کردم (چیڕۆک)
خوشکم بۆ ئابڕووت بردم!! (چیڕۆک)
داب و نەریت بەرەو گۆڕیی بردم (چیڕۆک)

ناوی كتێب: چاكترين ئافـرەت لــە چاوي پێغەمبەردا ص
ناوی نووسـەر كتێب: فەرمان خەرابەيي
پێناسه‌ی جۆری كتێب: ژماره‌ي لاپه‌ره‌: 39 / قەبارەي كتێب: 14×21 / جۆري بەرگ: كاغەز
چاپخانە و سـاڵی چاپ: چاپخانه‌ي (هيَڤي) سالَ 2013 چاپي يه‌كه‌م
نۆبەی چــــــاپی كتێب: چاپي يەكەم: ساڵي (2013)


پيَشه‌كي 

ئەم كتێبە پەيامێكە بۆ خوشكان، تا ئەوەي خۆيان بڕازێننەوە بەو سيفاتانەي پێغەمبەر ناوي بردوون بە چاكترين ئافرەت، خوشكي بەڕێز ئەگەر ئەو سيفاتانەت تێدايە هەوڵبدە بەردەوام بيت لەسەري، بەڵام ئەگەر ئەو سيفاتانەت تێدانيە هەوڵبدە لە خۆت بهێنيەجێ‌.. 
هەروەها ئەم كتێبە پەيامێكە بۆ بيرخسنەوەي پياوان، دەبێت پياو بزانێت ئەگەر خێزانەكەي ئەو سيفاتانەي لێهاتە جێ‌، ئەوە چاكترين ئافرەتي هەيە با ڕێزي بگرێت و هەوڵبدات يارمەتي بدات لەسەر ئەو كارانەي، وە ئەگەر ئەو سيفاتانەشي نيە هەوڵبدات بە ئامۆژگاري ڕيگاي ئەو سيفاتانەي پيشان بدات.. 
هەروەها گەنجەكانيش ئەگەر خۆشبەختي دونيا و دوارۆژيان دەوێت با بڕوانن تا ئافرەتێكي ئاوايان دەست دەكەوێت، كەوابوو ئەگەر ئافرەت وابوو لە دونيا و دواڕۆژ سەربەرز و ڕووسپي دەبێت، پياويش خێزاني ئاواي هەبوو بەڕاستي خۆشبەختي دونيا و دوارۆژە.. بە ئومێدي ئەوەي سوودێك بە ئێوە بگەيەنم.. 

نـاوی كتێب: خۆشەويستي..خوێندنەوەيەكي شەرعيانە و سەردەميانە
ناوی نووسەر كتێب: فەرمان خەرابەيي
پێناسه‌ی جۆری كتێب: ژماره‌ي لاپه‌ره‌: 404 شاموا / قەبارەي كتێب: 17×24 / جۆري بەرگ: كارتۆني
چاپخانە و سـاڵی چاپ: چاپخانە (دار المعرفە - بيروت) ساڵ 2008
نۆبەی چــــــاپی كتێب: چاپي يەكەم: (2008)

نـاوی كتێب: بازنــــــەي ژيـــــــان
ناوی نووســــــەر كتێب: م. فەرمان خەرابەيي
پێناسه‌ی جۆری كتێب: ژماره‌ي لاپه‌ره‌: 40 / قەبارەي كتێب: 14×21 / جۆري بەرگ: كاغەز
چاپخانە و سـاڵی چاپ: چاپخانە: ھێڤي- ھەولێر - 2014
نۆبەی چــــــاپی كتێب: چاپي يەكەم: ساڵي (2014)


پێشەکي 
لەم ناميلکەيەدا باسي سێ شت دەکەين کە بازنەيەک کۆيان دەکاتەوە، ئەويش بريتيە لە: 
 گرنگي دان بە منداڵ و مافي منداڵ. 
 ھەروەھا گرنگي دان بە باوک و دايک و ڕێزگرتنيان. 
 ھەروەھا سزاي ئەوانەي خراپە دەکەن بەرامبەر باوک ودايکيان. 
لە بنەڕەتدا ئەم ناميلکەيە سێ وتاري بەندەبوو.. جا لەبەر گرنگي بابەتەکە داوايان لێکردم بنووسرێتەوە، منيش ڕەزامەنديمدا.. براي بەرێزيش کاک (ديار گەردي) ھەڵسا بە نووسينەوەي خواي گەورە بۆي بکات بە توێشووي قيامەت..بۆيە ناويشم لێناوە (بازنەي ژيان) چونکە ئەم سێ شتە بازنەيەک کۆيان دەکاتەوە و ژيان دروست دەکەن.لــە کۆتاييدا داوا لە خواي بخشندە دەکەم کە منداڵەکانمان ساڵح بکات و باوک ودايکەکانيش لەسەر کردوەي باش تەمەن درێژ بکات.

ناوی كتێب: چي دەكەي بۆ كۆرپەكەت؟!
ناوی نووســــــەر كتێب: فەرمان خەرابەيي
پێناسه‌ی جۆری كتێب: ژماره‌ي لاپه‌ره‌: 41 / قەبارەي كتێب: 14×21 / جۆري بەرگ: كاغەز
چاپخانە و سـاڵی چاپ: چاپخانه‌ي (مناره‌) سالَ 2012 چاپي يه‌كه‌م
نۆبەی چــــــاپی كتێب: چاپي يەكەم: (2012)



نـاوی كتێب: هه‌ناسه‌ي ژيان
ناوی نووســــــەر كتێب: فەرمان خەرابەيي
پێناسه‌ی جۆری كتێب: ژماره‌ي لاپه‌ره‌: 53 / قەبارەي كتێب: 14×21 / جۆري بەرگ: كاغەز
چاپخانە و سـاڵی چاپ: چاپخانه‌ي (هيَڤي) سالَ 2013 چاپي يه‌كه‌م
نۆبەی چــــــاپی كتێب: چاپي يەكەم: (2013)



پێشەكي 
لەم كتێبەدا چەندين وتەي بە نرخ و پڕمانا كۆكراوەتەوە، بەڕاستي شياوي ئەوەيە مرۆڤ لێي وردبێتەوە، ئەم كتێبە بەرهەمي چەندين ساڵە كاتێك كتابێكم خوێندۆتەوە وتەيەكي جوانم بينيوە و بڕمانابووە ئەوە نووسيەتمەوە، يان لە پێگەيەك يان لە كەسێكم بستبێت يەكسەر نووسيەتمەوە، ئەو وتانەم هەڵبژاردووە كە بە ڕاستي شياوي ئەوەيە هەڵبواسرێن، بەڵام گرنگ ئەوەيە مرۆڤ سوود لە وتەي بە سوود ببينيت و بيكات بەكردار، چونگە زۆر جاري شتي بە سوود دەبيستين، بەڵام كەم جار هەيە پەيڕەوي بكەين.. بە ئومێدي سوود بكەخشين.

نـاوی كتێب: فه‌رهه‌نگي ناوى منداڵ
ناوی نووسـەر كتێب: فه‌رمان خه‌رابه‌يي
پێناسه‌ی جۆری كتێب: ژماره‌ي لاپه‌ره‌: 152 / قەبارەي كتێب: 14×20 / جۆري بەرگ: كاغەز
چاپخانە و سـاڵی چاپ: چاپخانە (دار المعرفە - بيروت) ساڵ 2013
نۆبەی چــــــاپی كتێب: چاپي يەكەم: (2013)


تايبەتمەنديەكاني ئەم كتێبە:

بۆ يەكەمجار لەم كتێبەدا پێشەكەيەك لە بارەي ناو و ئاداب و هەلبژادرني ناو دانراوە.
بۆ يەكەمجار لەم كتێبەدا تەنها ئەو ناوانە هەڵبژێردراون كە ناوي شياو و پڕ مانان، ناوي ناشياو و بێمانا دانەنراوە.
بۆ يەكەمجار لەم كتێبەدا هەوڵدراوە لە بەشي ناوي كورديدا هەموو ناوەكان كوردي بن و ناوي بياني تێدا نەبێت.
بۆ يەكەمجار لەم كتێبەدا هەموو ناوە حوانەكاني خواي گەورە بە ماناكانيەوە دانراوە.
بۆ يەكەمجار لەم كتێبەدا ناوي عەرەبي بە جيا دانراوە و واتاكەشي لێكدراوەتەوە.



ناوی كتێب: ڕێبه‌ري خێزاني موسڵمان
ناوی نووسەر كتێب: فەرمان خەرابەيي
پێناسه‌ی جۆری كتێب: ژماره‌ي لاپه‌ره‌: 376 شاموا / قەبارەي كتێب: 17×24 / جۆري بەرگ: كارتۆني
چاپخانە و سـاڵی چاپ: چاپخانە (دار المعرفە - بيروت) ساڵي 2012
نۆبەی چــــــاپی كتێب: چاپي يەكەم: (2012) / چاپی دووه‌م: 2021


پێشــەكي
إنّ الحمد لله نحمده و نستعينه ونستغفره، ونعوذ بالله من شرور أنفسنا ومن سيّئات أعمالنا، من يهده الله فلا مضلّ له، ومن يضلل فلا هادي له، أشهد أنّ لا إله إلا ألله وحده لا شريك له، وأشهد أنّ محمداً عبده و رسوله، أما بعد:

ئايني ئيسلام بۆ خۆش بەختي مرۆڤەكان هاتووە، هەر بۆيەش دەبينين لە هەموو بوارەكاني ژياندا زۆر بە چڕوپڕي ڕێنمايي بۆ مرۆڤ داڕەشتووە، بۆ ئەوەي پەيڕەوي بكەن و بە هۆيەوە بەختەوەر بن و ژيانێكي خۆش بگوزەرێنن، ئەگەر بڕوانين دەبينين ئايني ئيسلام لە هيچ بوارێكدا مرۆڤي فەرامۆش نەكردووە، بەڵكو زۆر بە جواني نەخشەي ژياني بۆ كێشاوە و شوێن پێيەكاني دياري كردووە، تەنها ئەوەندە ماوەتەوە پەيڕەوي بكات، بە پەيڕەوكردنيشي مرۆڤ خۆي سوودمەند دەبێت..

ئيسلام بايەخي تەواوي بە مرۆڤ داوە و ڕێزي گرتووە ئەگەر مرۆڤەكە خۆي ڕێزي خۆي نەشكێنێت، خواي گەورە دەفەرمووێ‌: [وَلَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِي آَدَمَ وَحَمَلْنَاهُمْ فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَرَزَقْنَاهُمْ مِنَ الطَّيِّبَاتِ وَفَضَّلْنَاهُمْ عَلَى كَثِيرٍ مِمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِيلًا ] (الاسرا‌و:70)، واتە: بەڕاستي ئێمە ڕێزمان لە نەوەي ئادەم گرتووە و لە وشكاني و لە دەريادا هەڵمان گرتوون و ڕۆزي پاك و خاوێنمان پێ داون، هەروەها ڕێزي زيادەي ئەوانمان داوە بەسەر زۆربەي ئەو بەدي هێنراوانەدا كە دروستمان كردوون.

ئيسلام بە هەموو جۆرێك ڕێزي بۆ مرۆڤ داناوە، بەڵكو پێش ئەوەي لە دايكيش ببێت ڕێزي گرتووە و مافي بۆ داناوە، كە دەشمرێت بە هەمان شێوە هەر ڕێزي بۆ داناوە و ڕێزي دەگرێت..

خێزانيش يەكێكە لەو هێلانە جوانانەي كە ئاييني ئيسلام زۆر بايەخ و گرنگي پێداوە، لە سەرەتاي دەستپێكردني كوڕ يان كچ كە دەچنە ژياني هاوسەرگيرييەوە، ڕێگايان پيشان دەدات چۆن هاوبەشي ژيانيان هەڵبژێرن! پاشان چۆن بەيەكەوە بژين! دواتر چۆن منداڵەكانيان پەروەردەبكەن! بۆ ئەوەي بە چاو ڕووني ئەو هەنگاوانە بنێين، هەڵسام بە نووسيني ئەم كتێبە، تاكو بۆ خۆم و بۆ هەموو نەوەيەكي كورد سوودمەند بێت و بزانين چۆن خێزانێكي بەختەوەر پێك دەهێنين، ئەم كتێبە ڕێبەرێكي فراوانە زۆر شتي تيا ڕوونكراوەتەوە كە زۆر گرنگە بۆ خێزان.. پێويستە بۆ كوڕ يان كچ چۆن هاوبەشي ژيانيان هەڵدەبژێرن! بۆ ژن ومێرد چۆن مافي يەك دەدەن و بەختەوەر دەبن! بۆ منداڵكانمان چۆن نەوەيەكي تەندروست و پەروەردەيەكي جوان بەرهەم بێنين! بە گشتي لەو ماوە كەمەي دونيا چۆن بتوانين بە شادي و كامەراني بگوزەرێنين!

بە ئومێدي ئەوەي هەموو لايەك سوودي لێ‌ ببين و ببێت بە ڕێبەرێك بۆ بەختەوەري خێزان.. ئێوەش لە دوعاي خێر بێ‌ بەشمان مەكەن، لە كۆتايدا دەڵيم: ئەوەي لێرە باس كراوە، ئەگەر ڕاست و دروست بێ‌ ئەوە لە خواوەيە و فەزلي خوايە، ئەوەي هەڵەش بێ‌ لە نەفسي خۆمەوەيە و مرۆڤ شياوي هەڵەيە، وصلي الله علي سيدنا محمد وعلي ێ‌له وصحبه أجمعين.

ئەم كتێبە پێك هاتووە لەم بەشانە
☑️ بەشی یەکەم: پڕۆسەی هاوسەرگیری
☑️ بەشی دووەم: ڕێگاکانی هەڵبژاردنی هاوسەری ژیان
☑️ بەشی سێ یەم: ئادابی خوازبێنی
☑️ بەسی چوارەم: ئادابی ژنگواستنەوەو جیماعکردن
☑️ بەشی پێنجەم: بەخشش و نیعمەتی منداڵ
☑️ بەشی شەشەم: دووگیانی
☑️ بەشی حەوتەم: ڕێگرتن لە سکپڕی
☑️ بەشی هەشتەم: ئەو سوننەتانەی بۆ منداڵی تازە لەدایکبوو دەکرێن
☑️ بەشی نۆیەم: خوێنەکانی ئافرەت
☑️ بەشی دەیەم: خشتەی خۆراک و شیرپێدان
☑️ بەشی یانزەهەم: منداڵ و خزمەت
☑️ بەشی دوانزەهەم: خێزانی مسوڵمان


نـاوی كتێب: ڕێبەري نوێژەكان
ناوی نووسەر كتێب: فەرمان خەرابەيي 
پێناسه‌ی جۆری كتێب: ژماره‌ي لاپه‌ره‌: 160ئارت ره‌نگا و ره‌نگ / قەبارەي كتێب: 17×24 / جۆري بەرگ: كارتۆني
چاپخانە و سـاڵی چاپ: چاپخانە (دار المعرفە - بيروت) ساڵي 15/8/2010
نۆبەی چــــــاپی كتێب: چاپي يەكەم: (2010) چاپي دووه‌م: (2010)





پێشــەكی نووسەر 
إنّ الحمد لله نحمده و نستعينه ونستغفره، ونعوذ بالله من شرور أنفسنا ومن سيّئات أعمالنا، من يهده الله فلا مضلّ له، ومن يضلل فلا هادي له، أشهد أنّ لا إله إلا ألله وحده لا شريك له، وأشهد أنّ محمداً عبده و رسوله، أما بعد: 


نوێژ یەكێكە لەو عیبادەتە گرنگانەی كە مرۆڤ تیایدا لەگەڵ خوای گەورە گفتوگۆ دەكا، نوێژ یەكەم شتە كە مرۆڤ لە دوا ڕۆژ لێپرسینەوەی لەسەر ئەكرێ‌، بۆیە پێغەمبەر دەفەرمووێ‌: خوای گەورە پێنج نوێژی لەسەر ئێوە فەرز كردووە ئەگەر بە پوختی بیكەن.. ئەوا خوای گەورە پەیمانی داوە بتان كاتە بەهەشت، بەڵام ئەگەر بە پوختی نەكرێ‌ ئەوكات خوای گەورە پەیمانی نەداوە. 
جا جگە لە نوێژە فەرزەكان چەندین نوێژی تری سوننەت هەیە كە خەڵكی لێی بێ‌ ئاگایە.. بۆیە داوایان لێ‌ كردم كتێبك بنووسم هەموو نوێژەكانی تیا ڕوون بكەمەوە.. فەرزەكان و سوننەتەكان.. منیش لێرەدا بە پشتوانی خوا زۆر بە ساكاری باسی هەموو نوێژەكانم كردووە بە ئومێدی ئەوەی كە هەموو لایەكمان سوودی لێ‌ ببینین. 


نـاوی كتێب: ئاوێته‌ي دڵ
ناوی نووسـەر كتێب: فەرمان خەرابەيي
پێناسه‌ی جۆری كتێب: ژماره‌ي لاپه‌ره‌: 404 شامۆ / قەبارەي كتێب: 17×24 / جۆري بەرگ: تجليد
چاپخانە و سـاڵی چاپ: چاپخانە (دار المعرفە - بيروت) ساڵ 2008
نۆبەی چــــــاپی كتێب: چاپي يەكەم: (2008) چاپي دووه‌م: (2010) چاپي سێيەم: (2014) چاپي چواره‌م: (2019)

















پێشــەكي



إنّ الحمد لله نحمده و نستعينه ونستغفره، ونعوذ بالله من شرور أنفسنا ومن سيّئات أعمالنا، من يهده الله فلا مضلّ له، ومن يضلل فلا هادي له، أشهد أنّ لا إله إلا ألله وحده لا شريك له، وأشهد أنّ محمداً عبده و رسوله، أما بعد:







مرۆڤ پێك هاتووە لە لاشە و ڕۆح، گيانداراني تريش تەنها پێك هاتوونە لە لاشە و لايەني ڕۆحيان نيە، ئەوە تەنها مرۆڤە لايەني ڕۆحي هەيە، مرۆڤ چۆن پێويستي بە تێركردن و ئاسوودەكردني لاشەي هەيە، بە هەمان شێوەش پێويستي بە تێركردن و ئاسوودەكردني ڕۆحي هەيە، ئەگەر تەنها بايەخ بە تێركردني لاشەي بدات و پێويستي ڕۆحي وازلێ بێنێت، ئەوە ناتوانێت وەك مرۆڤێكي ئاسايي بژيت، چونكە خۆي لە قاڵبي مرۆڤايەتي دەرهێناوە و چۆتە ڕيزي گيانداراني تر كە پێويستيان بە لايەني ڕۆحي نيە، ئەوكات ناتوانێ‌ وەك ئاژەڵيش بژيت لەبەر ئەوەي ئاژەڵ پێويستي بە لايەني ڕۆحي نيە، بۆيە ئەو مرۆڤە بەردەوام لە نيگەراني و دڵ تەنگي و دڵــە ڕاوكێ‌ دادەبێت نازانێت چي بكات ئينجا بۆ ئەوەي خۆي لەو نەهامەتيە ڕزگار بكات خۆي دەكوژێت، ئەوە حاڵي ئەو كەسانەيە كە لايەني ڕۆحيان فەرامۆش كردووە، جا ئاسوودەكردني ڕۆح بە پاككردن و چاكردني دڵ دەبێت، چونكە ئەگەر دڵ پاك و باش بوو، ئەوە هەموو ئەندامەكاني لاشەي مرۆڤ چاك دەبن، بەڵام ئەگەر دڵ خراپ بوو، ئەوە هەموو ئەندامەكاني خراپ دەبێت، وەك پێغەمبەر (ص) دەفـەرمووێ‌:


"وَإِنَّ فِى الْجَسَدِ مُضْغَةً، إِذَا صَلَحَتْ صَلَحَ الْجَسَدُ كُلُّهُ، وَإِذَا فَسَدَتْ فَسَدَ الْجَسَدُ كُلُّهُ، أَلآ وَهِىَ الْقَلْبُ"
واتـە: لە ناو لاشەي مرۆڤ پارچە گۆشتێك هەيە، ئەگەر ئەو پارچە گۆشتە باش و چاك بوو، ئەوە هەموو ئەندامەكاني لاشەي مرۆڤ باش دەبێت، بەڵام ئەگەر ئەو پارچە گۆشتە خراپ بوو، ئەوە هەموو ئەندامەكاني خراپ دەبێت، ئەو پارچە گۆشتەش دڵـــە.


بەڵـێ‌: دڵ نەخۆش دەكەوێت هەر وەك چۆن لاشە نەخۆش دەكەوێت، شيفا و دەرمانەكەشي تەوبە و پەشيمانيە، دڵ ژەنگ و ڵێڵ دەبێت هەر وەك چۆن ئاوێنە ڵێڵ دەبێت، پاك بوونەوەكەشي بە زيكري خوايە، دڵ ڕووت دەبێت هەر وەك چۆن لاشە ڕووت دەبێت، پۆشاكەكەشي تەقوايە، دڵ تێني و برسي دەبێت هەر وەك چۆن لاشەي مرۆڤ برسي و تێني دەبێت، خواردن و خواردنەوەكەشي ناسين و خۆشويستن و تەوەكول و گەڕانەوەيە بۆ لاي خواي گەورە.





جا بۆ پاككردنەوەي دڵي خۆم ودڵي ئێوەش ئەو كتێبە نايابەم هەڵبژاردووە كە ئەگەر خوێنەر بە دڵێكي ئامادەوە بيخوێنێتەوە، ئەوە بابەتەكاني لەم كتێبە باسكراوە لەگەڵ دڵي ئاوێــتە دەبێت و هەست دەكات دڵي ئاو داوە بە شتێك كە پێويستيەتي، ئەم كتێبە كە عەرەبيەكەي ناوي ((الفوائــد))ە بەشاهێدي زانايان يەكێكە لەو كتێبە نايابانەي لەم بارەيەوە نووسرابێت، دەبينين زۆربەي ئەو نووسەرانەي دەربارەي ئاسوودەيي دڵ شتيان نووسيوە سووديان لەم كتێبە بينيوە، بەڵام من ناوي كتێبەكەم ناوە (ئاوێــتەي دڵ) چونكە مرۆڤ لە كاتي خوێندنەوەيدا دڵي ئاوێـتـەي بابەتەكاني دەبێت، بەڕاستي من لە وەرگێراني ئەم كتێبە زۆر شتي ناياب فيربووم و سوودم لێ‌ بيني، ئومێد دەكەم ئێوەش لێي سوودمەند بن،

واخر دعوانا أن الحمد لله رب العالمين.


MKRdezign

په‌یوه‌ندی كردن

الاسم

بريد إلكتروني *

رسالة *

يتم التشغيل بواسطة Blogger.
Javascript DisablePlease Enable Javascript To See All Widget